જીરુંનું ૨૦ લાખ ગૂણી ઉત્પાદન વધશે

• દેશમાં ૬૦થી ૬૫ લાખ ગૂણી જીરુંનું ઉત્પાદન થવાનો અંદાજ
• જીરુંનો સરેરાશ ભાવ મણના રૃ.૧૮૦૦થી ૨૩૦૦
• ઊંઝામાં રોજની આવક ૪૫થી ૫૦ હજાર બોરી
• જીરુંની નિકાસમાં તેજી રહી તો ખેડૂતો ફાવશે
• ગુજરાત અને રાજસ્થાનમાં સિંચાઈના પાણીની પૂરતી ઉપલબ્ધતાને કારણે જીરુંના વાવેતર વિસ્તારમાં વધારો 
• જીરાના ભાવમાં ગત સપ્તાહે ૦.૩૦ ટકાનો વધારો નોંધાયો હતો

  મસાલા પાકોની ખેતીમાં દબદબો ધરાવતા જીરુંના પાકના દોઢા વાવેતર બાદ અનુકૂળ હવામાન રહેતાં પાકનું ઉત્પાદન દોઢું થવાના અંદાજો છે. ૨૦૧૨-૧૩માં ૪૫ લાખ ગૂણી ઉત્પાદન સામે ચાલુ વર્ષે જીરુંનું ૬૦થી ૬૫ લાખ ગૂણી ઉત્પાદન થવાના અંદાજો છે. ૨૦૧૩-૧૪માં જીરુંની એક લાખ ટન નિકાસ થતાં જીરુંના ભાવ ખેડૂતોને મણે રૃપિયા ૩૩૦૦ સુધી મળ્યા હતા. છેલ્લાં ત્રણ વર્ષ દરમિયાન દેશમાં ઊંચા ઉત્પાદન વચ્ચે ભાવ રૃ.૨૪૦૦ આસપાસ જળવાઈ રહ્યા છે. આ વર્ષે પણ ઊંચા ઉત્પાદનના અંદાજો છતાં ઊંઝા માર્કેટયાર્ડમાં રોજની ૫૦ હજાર ગૂણીની આવક વચ્ચે ભાવ મણે રૃપિયા ૧૮૦૦થી ૨૩૦૦ની વચ્ચે જળવાઇ રહ્યા છે. રાજસ્થાનમાં પણ ઊંચા વાવેતરથી જીરુંના ભાવ દબાયેલા રહેવાની શક્યતાઓ છે.        

જીરુંની ખેતીમાં ગુજરાત એ અગ્રણી રાજ્ય છે. જીરુંની ખેતીમાં ભારત પણ વિશ્વમાં દબદબો ધરાવતો હોવાથી જીરુંની માંગ વિશ્વભરમાં છે. ભારતમાં વર્ષ ૨૦૧૪માં ૬૦થી ૬૫ લાખ ગૂણી (૧ ગૂણી =૫૫ કિલો) જીરુંનું ઉત્પાદન થવાનો અંદાજ લગાવવામાં આવી રહ્યો છે. ગત વર્ષે ૪૫ લાખ ગૂણી જીરુંનું ઉત્પાદન નોંધાયું હતું. જો કે આ વર્ષે સારા હવામાનને કારણે અને ખેતીનો વ્યાપ વધતા જીરુંનું ઉત્પાદન પણ વધારે રહેવાનો અંદાજ લગાવવામાં આવી રહ્યો છે. સારી નિકાસ માંગ રહી તો જીરુંના ભાવ જળવાઇ રહેશે. હાલમાં ઊંઝા ગંજબજારમાં સારા માલના ભાવ મણે રૃપિયા ૨૨૦૦થી ૨૪૦૦ જ્યારે નીચા માલના ભાવ ૧૭૦૦થી ૧૮૦૦ ચાલી રહ્યા છે. છેલ્લાં ત્રણ વર્ષના સરેરાશ ભાવના અંદાજ મુજબ રાજ્યમાં ૨૪૦૦થી ૨૫૦૦ ભાવ જળવાઇ રહ્યા છે.

  ઊંઝામાં  જીરુંની આવકો એપ્રિલમાં વધશે.  રાજસ્થાનમાં પણ સારા વાવેતરથી ઉત્પાદન ૨ લાખ ગૂણી રહેવાનો અંદાજ છે. જીરુંની હાલમાં સારી ખપત હોવાથી વધુ વાવેતર છતાં ભાવ નીચા જવાની શક્યતાઓ ઘણી ઓછી છે. દેશમાં ૩૬થી ૩૮ લાખ ગૂણી સ્થાનિક વપરાશ  અને ૨૦ લાખ ગૂણી નિકાસની ગણતરી મૂકીએ છતાં ઉત્પાદનનો આંક ઉંચો જતો હોવાથી જીરુંના ભાવ સરેરાશ જળવાઇ રહેશે.  આમ છતાં જીરુંની ખેતીમાં ખર્ચ વધતાં ખેડૂતો ઓછા ભાવ મળી રહ્યા હોવાની ઉત્તર ગુજરાતમાં બૂમરાણો પાડી રહ્યા છે. સ્પાઈસ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયાએ જાહેર કરેલા આંકડાઓ અનુસાર ભારતમાં ગત વર્ષે ૩, ૯૪, ૩૨૮  ટન જીરુંનું ઉત્પાદન નોંધાયું હતું. જેને કારણે ભારત જીરુંનું ઉત્પાદન કરતા સીરિયા અને તુર્કી સાથે ટોપનો દેશ બન્યો હતો. તો થોડા સમય પહેલાં સીરિયામાં રાજકીય અસ્થિરતા અને ચીન અને તુર્કીમાં પાક નિષ્ફળ જવાને પગલે ભારત વૈશ્વિક બજારમાં જીરુંનો મુખ્ય સપ્લાયર દેશ બન્યો છે. નિષ્ણાતોને મતે જીરુંનું ઉત્પાદન અને નિકાસ કરતા દેશોની તુલના સાથે ભારત વર્ષ ૨૦૧૪ના અંત સુધીમાં ૧ લાખ ટન જીરુંની નિકાસ કરે તેવી પૂરેપૂરી સંભાવનાઓ છે.

 ભારતમાંથી વર્ષ ૨૦૧૩માં કુલ ૭૯,૯૦૦ ટન જીરુંની નિકાસ કરવામાં આવી હતી. જો કે આ નિકાસમાં ચાલુ વર્ષે વધારો નોંધાશે. એક તરફ નિકાસ બજારમાં જીરું  ઊંચી કિંમતની વસ્તુ હોવાથી જીરુંની નિકાસની ગુણવત્તા અને પ્રમાણમાં ૯૦ ટકાનો પણ વધારો નોંધાયો છે. જેને કારણે કોેમોડિટી બજારમાં વધતી નિકાસ માગ અને ઊંચા ઉત્પાદનને કારણે જીરુંના ભાવોમાં તેજી પણ જોવાઈ છે. જીરુંના ભાવમાં હાલ ૦.૩૦ ટકાનો વધારો નોંધાયો છે અને વાયદા બજારમાં રૃપિયા ૯,૯૪૦ પ્રતિ ક્વિન્ટલના ભાવ ચાલી રહ્યા છે.  નિષ્ણાતોના મતે દેશમાં સારું ચોમાસું અને અનુકૂળ વાતાવરણ રહેતા જીરુંનું ઉત્પાદન કરતાં રાજ્યોમાં ખેતીનો વ્યાપ વધ્યો છે જેને કારણે આ વર્ષે બંપર ઉત્પાદન રહેવાનાં એંધાણ છે. 

જીરુંના ઉત્પાદનમાં ધ્યાનમાં રાખવાની બાબતો

જીરુંના પાકમાં નીંદણની કાળજી ખૂબ જ રાખવી પડે છે. શરૃઆતમાં તો પાક અને નીંદણ એટલા ભેગાં ઊગે છે કે ઓળખવા મુશ્કેલ થઈ જાય છે. આથી પહેલું પાણી આપ્યા પછી નીંદણને પારખીને તેનો કયારામાંથી નિકાલ કરવો જોઇએ. એ પછી જ્યારે પણ નીંદણ ત્રણ કે ચાર સેમી. જેટલું ઊંચું થાય ત્યારે તેને નીંદતા રહેવું જોઇએ. હાલમાં ચોથું તથા પાંચમું પાણી આપવાનું કાર્ય પૂર્ણ થઇ ગયું હોય તો જીરુંના કયારાની પાળી પર બેસીને પાકને નુકસાન ના થાય એ રીતે લાંબા હાથે નીંદણ કરતા રહેવાથી ઉત્પાદન સારું મળે છે. જોકે જીરુંનું નીંદણકાર્ય કાળજી માંગી લે તેવું છે જેમાં શારીરિક શ્રમ અને મજૂરોનો ખર્ચ વધે છે, પરંતુ તેનું વળતર ઉત્પાદનમાં મળી રહે છે.

રાજસ્થાનમાં ૩.૯૦ લાખ હેક્ટરમાં જીરાનું વાવેતર

રાજસ્થાનમાં આ વર્ષે ૩.૯૦ લાખ હેક્ટરમાં જીરુંનું વાવેતર કરવામાં આવ્યું છે. જો કે ગત વર્ષે આ વાવેતર ૪.૧૬ લાખ હેક્ટર વિસ્તારમાં કરવામાં આવ્યું હતું. રાજસ્થાનમાં સૌથી વધુ જીરુંનું વાવેતર જોધપુર, બાડમેર અને ઝાલોરમાં થાય છે. જોધપુરમાં ૮૩.૯૦ હજાર હેક્ટર, બાડમેરમાં ૧.૧૦ લાખ હેક્ટરમાં અને ઝાલોરમાં ૧.૯ લાખ હેક્ટરમાં જીરુંનું વાવેતર કરવામાં આવ્યું છે. તો આ તરફ જેસલમેરમાં ૨૪.૯૦ હજાર હેક્ટર, નાગોરમાં ૩૨.૨૦ હજાર હેક્ટર, જયપુરમાં ૮.૫૦ હજાર હેક્ટર ચુરુમાં ૪.૫૦ હજાર હેક્ટરમાં જીરુંનું વાવેતર નોંધાયું છે. આ ઉપરાંત બિકાનેર, પાલી અને શિરોહીમાં પણ છૂટંુછવાયું વાવેતર નોંધાયું છે. જો કે રાજસ્થાનમાં કોલ્ડવેવને કારણે જીરુંના ઊભા પાકને થોડું નુકસાન થયું છે. દૃ

દેશમાં જીરુંનો ર્વાિષક વપરાશ ૩૬થી ૩૮ લાખ ગૂણી

જીરું ઓછા સમયમાં અને માફકસરની મહેનતમાં સારી આવક આપતો પાક હોવાથી છેલ્લા એક દાયકાથી રાજ્યના ખેડૂતોનો જીરુંના પાકમાં રસ વધતો જાય છે. જીરુંનો દેશમાં ર્વાિષક વપરાશ ૩૬થી ૩૮ લાખ ગૂણી છે જેમાં દર વર્ષે વધારો થતો જાય છે. ભારતમાં ૪૫-૫૦ લાખ ગૂણીના અંદાજ સામે આ વર્ષે પણ ૬૦થી ૬૫ લાખ ગૂણી જીરુંનું ઉત્પાદન થાય તેવી સંભાવના છે. વિશ્વમાં ભારત સૌથી વધુ મસાલા પાકોનું ઉત્પાદન કરતો દેશ છે અને વિશ્વમાં સૌથી વધુ જીરુંનું ઉત્પાદન કરે છે. દેશમાં જીરુંના વાવેતર અને ઉત્પાદનમાં ગુજરાતનો ફાળો ૭૦ ટકા કરતાં વધુ છે. ત્યાર પછીના ક્રમે રાજસ્થાન રહે છે. રાજ્યમાં છેલ્લાં ત્રણ વર્ષની સરેરાશ અનુસાર ૩.૫૦ લાખ હેક્ટરની આસપાસ જીરાનું વાવેતર થાય છે. વર્ષ ૨૦૧૨-૧૩ દરમિયાન ગુજરાતમાં જીરુંનું વાવેતર અંદાજે ૩.૩૫ લાખ હેક્ટરમાં થયુંં હતું જે અગાઉના વર્ષ કરતાં ૧૦ ટકા ઓછું હતું. ગુજરાતમાં જીરુંનું વાવેતર વર્ષ ૨૦૦૧-૦૨માં ૧.૪૫ લાખ હેક્ટરમાં થયું હતું, જે વધીને ૨૦૧૧-૧૨માં ૩.૭૪ લાખ હેક્ટર થયું છે. ચાલુ વર્ષ ૨૦૧૩-૧૪માં ગુજરાત અને રાજસ્થાનમાં પૂરતા સિંચાઈના પાણીની ઉપલબ્ધતાને કારણે જીરુંના વાવેતર વિસ્તારમાં વધારો થયો છે. દેશમાંથી સને ૨૦૧૧-૧૨માં જીરુંની નિકાસ ૪૫,૫૦૦ ટન થઇ હતી, જે વધીને વર્ષ ૨૦૧૨-૧૩ દરમિયાન ૭૯,૯૦૦ ટન થઇ છે. ઉપરાંત એપ્રિલથી જૂન, ૨૦૧૩ના સમયગાળામાં નિકાસમાં ગત વર્ષ કરતાં ૨૫ ટકા વધારો થયો છે અને નિકાસ કરેલા માલના કિલોદીઠ રૃ.૧૨૯.૫૦ આસપાસ એટલે કે મણના રૃ. ૨૫૯૦ મળ્યા હતા. છેલ્લાં ત્રણ વર્ષ દરમિયાન દેશમાં જીરુંનું ઉત્પાદન સારું થયું હોવા છતાં ઘરઆંગણે જીરુંના ભાવ રૃ. ૨૪૦૦ આસપાસ જળવાઈ રહ્યા છે. જીરંુના મુખ્ય નિકાસકારો સીરિયા અને તુર્કી છે, પરંતુ તેનું ઉત્પાદન જૂન અને જુલાઈના અંતમાં મોડું આવે છે. બીજી બાજુ વિશ્વમાં જીરુંની સાથોસાથ દર વર્ષે જીરુંનો વપરાશ વધી રહ્યો છે. વૈશ્વિક માંગમાં બે લાખ ગૂણીનો વધારો થઈ રહ્યો છે. ખાસ કરીને વિવિધ હર્બલ દવાઓમાંનું માર્કેટ વધી રહ્યું છે. દ
published in Gujarat leading agriculture news paper Agro sandesh..