કૃષિક્ષેત્ર દીવાની જેમ ઝળહળશે

• દેશમાં કૃષિક્ષેત્રના વિકાસ માટે પંચવર્ષીય યોજનામાં ૨.૨૬ લાખ કરોડની જોગવાઈ કરાઈ
• ફૂડ પ્રોસેસિંગ સેક્ટરમાં દાયકામાં ૩૩ અબજ ડોલર ઠલવાશેઃ
• કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્રો માટે પણ રૃપિયા ૫,૭૦૦ કરોડની જોગવાઇ કરાઇ

  નવું વર્ષ ખેડૂતોનાં જીવનમાં નવી ખુશીઓ લાવે. દિવાળીના દીવાઓના ઝગમગાટ અને રંગોના રંગોત્સવમાં રંગાઈ ખેડૂતો કૃષિક્ષેત્રે નવી અત્યાધુનિક ટેક્નોલોજીના ઉપયોગથી ખેતી કરવાનો નવો સંકલ્પ લે. આગામી સમય કૃષિક્ષેત્રે નવી ટેક્નોલોજીનો છે. યુવાઓએ પણ હવે ખેતીને વ્યવસાય તરીકે અપનાવતાં આગામી દાયકામાં કૃષિક્ષેત્ર પણ દિવાળીના દીવાની જેમ ઝળહળી ઊઠશે. ફૂડ પ્રોસેસિંગ સેક્ટરમાં એક દાયકામાં ૩૩ અબજ ડોલર ઠલવાશે તો કૃષિક્ષેત્રના વિકાસ માટેની યોજનામાં દેશમાં ૧૦૩ ટકા એટલે કે રૃપિયા ૨.૨૬ લાખ કરોડની જોગવાઈ કરાઈ છે. ગુજરાતમાં પણ કૃષિ યોજનાના બજેટમાં ૧૨૨ ટકાનો વધારો કરાયો છે. ગુજરાતમાં ૧૧મી પંચવર્ષીય યોજનામાં ૯ હજાર કરોડ રૃપિયાની કરાયેલી જોગવાઇ સામે ૧૨મી પંચવર્ષીય યોજનાના બજેટમાં ૧૯,૭૧૨ કરોડ રૃપિયાની જોગવાઈ  છે. ગુજરાત બાગાયત ક્ષેત્ર પણ પાછળ ન રહે તે માટે ગત યોજના કરતાં ચાર ગણા વધુ રૃપિયાની જોગવાઈ કરાઈ છે. ખેડૂતોને માર્ગદર્શન આપતાં કૃષિ વિજ્ઞાાન કેન્દ્રો માટે પણ રૃપિયા ૫,૭૦૦ કરોડની ફાળવણી કરાઈ છે. છેલ્લા દાયકામાં કૃષિ ક્ષેત્રમાં  આવેલું અબજો રૃપિયાનું રોકાણ કૃષિ ક્ષેત્રની પ્રગતિ દર્શાવી રહ્યું છે.

સ્ટોરેજ માટે ૫૮ હજાર કરોડ રૃપિયાની જોગવાઈ

સ્ટોરેજના અભાવે દેશમાં ૨ લાખ કરોડ રૃપિયાનો બગાડ થતો હોવાનું એસોચેમના એક રિપોર્ટમાં ઉલ્લેખ કરાયો હતો. દેશમાં સૌથી વધુ બગાડ પશ્ચિમ બંગાળમાં થાય છે. ગુજરાત પણ બગાડમાં ચોથા ક્રમે આવે છે. કૃષિ વિભાગ પણ દેશમાં ધાન્ય ફળ અને શાકભાજીના પાકોનો મોટાપાયે બગાડ થતો હોવાનું સ્વીકારી ચૂક્યું છે. પરિણામે ભારત હવે હાઇટેક ગોડાઉન અને કોલ્ડ સ્ટોરેજ બનાવવા ન્યૂઝીલેન્ડની મદદ લઇ રહ્યું છે. આમ સ્ટોરેજ એ દેશની મોટી સમસ્યા હોવાથી ૧૨મી પંચવર્ષીય યોજનામાં ૫૮ હજાર કરોડની ફાળવણી કરવામાં આવી છે.

-            ૧૧મી યોજના             ૧૨મી યોજના

રાજ્ય       ૨,૧૧૬                         ૪,૧૯૮

કેન્દ્ર         ૫,૯૫૬                         ૧૨,૨૮૦

ખાનગી     ૯,૮૫૦                        ૪૧,૯૬૩

કુલ          ૧૭,૯૨૧                        ૫૮,૪૪૧

નોંધઃ રૃપિયા કરોડમાં છે.

૬૩૪ કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્રથી ખેડૂતોને અપાતું માર્ગદર્શન

ખેડૂતોને પાકનું યોગ્ય માર્ગદર્શન મળી રહે માટે કૃષિ વિજ્ઞાાન કેન્દ્રો દેશમાં કામગીરી કરી રહ્યાં છે. દેશમાં  ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ એગ્રીકલ્ચર રિસર્ચ દ્વારા ૬૩૪ કૃષિ વિજ્ઞાાન કેન્દ્રો ચલાવાઇ રહ્યાં છે. જેમનું મુખ્ય કામ નાના ખેડૂતોને સતત માર્ગદર્શન આપી પાક ઉત્પાદન વધારવાનું છે.  કૃષિ ક્ષેત્રે  પ્રગતિ માટે ૫૭૦૦ કરોડ રૃપિયાની ૧૨મી પંચવર્ષીય યોજનામાં ફાળવણી કરાઇ રહી છે જે ૧૧મી યોજનામાં ૨૦૦૦ કરોડ રૃપિયા હતી. આમ કૃષિ ક્ષેત્રની પ્રગતિ માટે સતત પ્રયાસો કરાઈ રહ્યા છે.

વર્ષ ૨૦૦૦થી ૨૦૧૨ સુધીમાં  સીધું વિદેશી મૂડીરોકાણ

સેક્ટર                             મૂડી રોકાણ

એગ્રીકલ્ચર                         ૧૪૪૦

ફૂડ પ્રોસેસિંગ                        ૧૩૧૮

ખાંડ                                 ૯૩૩

વેજિટેબલ ઓઇલ                   ૨૭૧

આથો ઉદ્યોગ                        ૩૬

નોંધઃ મૂડીરોકાણના આંક મિલિયન ડોલર

ફૂડ પ્રોસેસિંગ સેક્ટરમાં ૨૦૨૦ સુધીમાં ૩૩ અબજ ડોલર ઠલવાશે

કૃષિ ક્ષેત્રમાં સૌથી વધુ પ્રગતિ કરતું કોઇ સેક્ટર હોય તો તે ફૂડ પ્રોસેસિંગ સેકટર છે. આ સેક્ટર જેટની ગતિએ વિકાસ કરી રહ્યું છે.  અમેરિકા વિશ્વમાં પ્રોસેસ થતા ફૂડનો સૌથી મોટો વપરાશકાર દેશ છે. અમેરિકામાં ૩૧ ટકા પ્રોસેસ થયેલા ફૂડનું વેચાણ થાય છે. ભારત ફૂડના ઉત્પાદનમાં વિશ્વમાં બીજો ક્રમ ધરાવે છે. ૨૦૦૦થી ૨૦૧૨ સુધીમાં એગ્રીકલ્ચર ક્ષેત્રમાં ૧૪૪૦ મિલિયન ડોલરનું સીધું રોકાણ થયું છે. હાલમાં ભારતનું ફૂડ ઇન્ડસ્ટ્રીઝનું બજાર ૧૮૧ બિલિયન ડોલરનું છે. જે ૨૦૨૦ સુધીમાં ૩૧૮ બિલિયન ડોલરે પહોંચે તેવી સંભાવના છે. ભારતના ફૂડ બજારની તેજી જોતાં આગામી એક દાયકામાં દેશમાં ૩૩ અબજ ડોલરનું રોકાણ આવવાની શક્યતા છે જે કૃષિક્ષેત્રની સીધી પ્રગતિ દર્શાવી રહ્યું છે. ભારતમાં ફૂડ પ્રોસેસિંગ સેક્ટર મોટાભાગે નિકાસલક્ષી છે. ગયા વર્ષે ભારતની કૃષિ અને પ્રોસેસ્ડ ખાધ નિકાસ માર્ચ અને એપ્રિલ સુધીમાં ૮૨, ૪૮૦ કરોડ રૃપિયા હતી. જે ૨૦૧૨-૧૩માં ૧,૧૬,૩૩૧ કરોડ રૃપિયાએ પહોંચ્યું છે. દેશમાં ફૂડ પ્રોસેસિંગ સેક્ટરને પ્રોત્સાહન મળે અને વિકાસ થાય તે માટે વિવિધ યોજનાઓ ૧૨મી પંચવર્ષીય યોજનામાં રૃપિયા ૫,૯૯૦ કરોડ રૃપિયાની યોજનાઓ અમલ કરવામાં આવી છે.   

બાગાયતના વિકાસ માટે ચાર ગણા રૃપિયાની જોગવાઇ કરાઇ

રાજ્યમાં બાગાયતના વિકાસ માટે કરોડો રૃપિયાની ફાળવણી કરાઈ છે. ૧૧મી પંચવર્ષીય યોજના અંતર્ગત ગુજરાતમાં બાગાયતનું બજાર ૧૫ હજાર કરોડને આંબી ગયું છે. રાજ્યમાં ૧૧મી પંચવર્ષીય યોજના હેઠળ ૧૪ લાખ હેક્ટરમાં વાવેતર પહોંચતાં ઉત્પાદન ૧૮૦ લાખ મેટ્રિક ટને પહોંચ્યું હતું. જેમાં ૭૪.૪૩ લાખ ટન ફળ, ૯૩ લાખ ટન શાકભાજી ફળો અને મસાલાપાક મળી ૧૧.૬૪ લાખ ટન ઉત્પાદન ૧૧મી પંચવર્ષીય યોજના હેઠળ થયું છે. હાલમાં ગુજરાત કેળાં, કેરી, ચીકું, ડુંગળી અને બટાટા તેમજ મસાલાપાકોના ઉત્પાદનમાં દેશ દબદબો ધરાવે છે, પરંતુ ૧૨મી પંચવર્ષીય યોજના હેઠળ બાગાયતમાં ૧૧મી પંચવર્ષીય યોજના કરતાં ચાર ગણી જોગવાઇ વધારે કરવામાં આવી છે. ૧૧મી પંચવર્ષીય યોજનામાં ખર્ચ માટે ૩૫,૪૪૩ લાખ રૃપિયાની જોગવાઇ કરાઇ હતી. જ્યારે ૧૨મી પંચવર્ષીય યોજનામાં ૧,૨૫,૫૦૦ લાખની જોગવાઇ કરાઈ છે. આમ બાગાયતના વિકાસને આગામી વર્ષોમાં ચાર ચાંદ લાગે તેવી શક્યતા છે. રાજ્યમાં ૨૦૧૭ સુધીમાં ફળ પાકોનું ઉત્પાદન ૧૧૭ લાખ ટન, શાકભાજીનું ૧૪૫ લાખ ટન અને મસાલાપાકોનું ૧૩.૪૦ લાખ ટન તેમજ ફૂલપાકનું ૨.૦૨ લાખ ટન ઉત્પાદન થવાની ગણતરી બાગાયત વિભાગે લગાવી છે.

                    ૧૧મી પંચવર્ષીય યોજના      ૧૨મી પંચવર્ષીય યોજના

બાગાયત             વાવેતર    ઉત્પાદન             વાવેતર    ઉત્પાદન 

ફળ                    ૪.૦૨       ૮૦.૮૮              ૫.૧       ૧૧૭.૯૩

શાકભાજી             ૫.૨૧        ૯૮.૭૪              ૬.૨૭     ૧૪૫.૮૦

મસાલાપાક           ૫.૦૭       ૧૦.૫૨              ૬.૧૪      ૧૩.૪

ફૂલપાક               ૦.૧૬        ૧.૫                 ૦.૨૧       ૨.૦૨

નોંધઃ વાવેતર લાખ હેક્ટરમાં અને ઉત્પાદન ટનમાં છે.

કૃષિ ક્ષેત્રે શા માટે વિકાસ કરવો પડશે?

કૃષિ ક્ષેત્રએ આગામી વર્ષોમાં માંગને પહોંચી વળવા વિકાસ કરવો પડશે. કૃષિ ક્ષેત્ર અન્ય સેક્ટરની તુલનાએ પાછળ રહેશે તો ભવિષ્યમાં દેશે કરોડો રૃપિયાનું હૂંડિયામણ ખર્ચ કરીને દેશની માંગને પહોંચી વળવા આયાત કરવી પડશે. પરિણામે દેશમાં કૃષિ વિકાસની ગતિ ધીમી ના પાડે તે માટે ૧૨મી પંચવર્ષીય યોજનામાં ૨ લાખ ૮૪ હજાર કરોડની ફાળવણી કરાઇ છે. અહીં પ્રસ્તુત છે દેશની માંગ અને હાલમાં થતા ઉત્પાદનના આંક, જે આધારે કહી શકાય કે દેશમાં કૃષિ ઉત્પાદનોની માંગ વધારવાની જરૃરિયાત છે. દેશમાં હાલમાં ઉત્પાદિત થતાં ઉત્પાદનો સામે માંગ વધતી રહેશે અને આ ઉત્પાદન વધારવા પ્રયત્નો વધારવા પડશે તેમાં બે મત નથી.

   

 ૨૦૧૭ સુધીમાં કૃષિક્ષેત્રમાં આ પ્રકારે માંગ સર્જાશે

પાક                   ૨૦૦૬-૦૭         ૨૦૧૧-૧૨         ૨૦૧૬-૧૭         ૨૦૨૦-૨૧

ચોખા                 ૯૩૦                 ૧૦૫૦               ૧૧૦૦               ૧૧૭૦

ઘઉં                    ૭૬૦                 ૯૪૮                 ૯૩૦                 ૯૮૦

મકાઈ                 ૧૫૦                 ૨૧૦                 ૧૯૦                 ૨૨૦

અનાજ               ૨૦૩૦               ૨૫૦૦               ૨૩૫૦               ૨૫૩૦

દાળ                   ૧૪૦                 ૧૭૦                 ૨૨૦                 ૨૫૦

તેલીબિયાં- તેલ      ૨૪૦                 ૨૯૭                 ૫૯૦                 ૭૧૦

શેરડી                  ૩૫૫૦               ૩૬૧૦               ૨૭૯૦               ૩૧૨૦

શાકભાજી            ૧૧૬૦               ૧૫૬૫               ૧૬૧૦               ૧૮૯૦

ફળ                    ૫૯૦                 ૯૪૦                 ૯૭૦                 ૧૨૪૦

નોંધઃ ઉત્પાદનના આંક લાખ ટનમાં છે.

દેશમાં કૃષિ ક્ષેત્ર પાછળ કરાયેલી જોગવાઇ

રાજ્ય              ૧૧મી યોજના            ૧૨મી યોજના

આંધ્રપ્રદેશ            ૩,૪૮૭                  ૧૭,૧૩૮

અરુણાચલ           ૭૫૨                     ૧,૧૧૪

અસમ                ૮૭૭                     ૩,૨૭૨

બિહાર                ૩,૬૭૨                 ૧૫,૬૧૩

છત્તીસગઢ            ૪,૬૧૩                ૮,૨૮૪

ગોવા                  ૨૧૧                    ૧,૦૪૬

ગુજરાત             ૯,૦૯૨                 ૧૯,૭૧૨

હરિયાણા            ૧,૬૩૮                  ૬,૨૨૮

હિમાચલ            ૧,૪૭૦                  ૨,૧૭૪

જમ્મુ               ૧,૮૧૮                    ૨,૮૪૩

ઝારખંડ             ૩,૧૩૦                   ૪,૧૫૭

કર્ણાટક             ૮,૪૨૬                    ૧૯,૮૨૪

કેરલ                ૨,૬૪૯                    ૮,૮૩૧

મધ્યપ્રદેશ          ૩,૪૦૮                  ૧૭,૦૭૬

મહારાષ્ટ્ર           ૯,૫૦૭                   ૧૯,૩૨૫

મણિપુર               ૩૮૬                    ૬૪૩

મેઘાલય              ૭૩૫                      ૨,૧૧૪

મિઝોરમ            ૫૩૬                       ૩૪૬

ઓરિસ્સા            ૧,૨૩૦                 ૮,૩૮૭

નાગાલેન્ડ            ૪૩૪                    ૧,૭૯૫

પંજાબ              ૧,૩૦૯                  ૧,૫૨૪

રાજસ્થાન            ૨,૯૧૯                ૧,૫૨૪

સિક્કીમ                  ૨૬૦                   ૪૬૯

ઉત્તરપ્રદેશ            ૧૯,૧૪૬            ૨૪,૩૫૪

ઉત્તરાખંડ              ૨,૪૭૮                ૨,૬૭૩

પશ્ચિમ બંગાળ      ૧,૮૪૬                  ૮,૫૮૩

કુલ                       ૯૪,૬૭૦            ૨,૨૬,૫૦૦

નોંધ : આંક કરોડમાં રૃપિયામાં છે.

દેશમાં ૧૧મી પંચવર્ષીય યોજના અને ૧૨મી પંચવર્ષીય યોજનાની તુલના કરવામાં આવે તો ૧૨મી પંચવર્ષીય યોજનામાં  ઉત્તર પ્રદેશને ૨૫ હજાર કરોડ રૃપિયાની જોગવાઇ કરાઇ છે. ત્યારબાદ તમિલનાડુમાં ૨૦ હજાર કરોડ અને કર્ણાટકને ૧૯, ૮૨૪ કરોડ અને ગુજરાતને ૧૯, ૭૧૨ કરોડ રૃપિયાની કૃષિ ક્ષેત્રના વિકાસ માટે જોગવાઇ  કરવામાં આવી છે. ગુજરાતે છેલ્લા દાયકામાં પ્રગતિ કરતાં ૧૧મી પંચવર્ષીય યોજના કરતાં ૧૨મી પંચવર્ષીય યોજનામાં ૧૦ હજાર કરોડ રૃપિયાની વધારાની જોગવાઇ  કરવામાં આવી છે.

નોંધઃ ઉપરોક્ત આંક યોજના આયોગના રિપોર્ટને આધારે છે.

૨૦૦૦થી ૨૦૦૯ સુધીમાં પાક ઉત્પાદકતામાં વધારો

પાક                                    વધારો

કપાસ                             ૧૨.૯૬

બાજરી                             ૪.૩૮

મગફળી                           ૩.૮૧

સોયાબીન                        ૩.૧૫

મકાઇ                             ૨.૫૮

રાઇ                               ૧.૯૩

ચોખા                             ૧.૬૯

તુવેર                               ૧.૪૩

ચણા                              ૦.૬૪

ઘઉં                                ૦.૨૪

શેરડી                              ૦.૦૧

નોંધઃ વધારો ટકામાં છે.
published in Gujarat leading agriculture news paper Agro sandesh..