વલસાડના ખેડૂતનો ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતીનો પ્રયોગ

ડ્રેગન ફ્રૂટની મૂળ ખેતી અમેરિકાની : ભારતમાં  છેલ્લાં ૧૦ વર્ષથી આ પાકની ખેતીના પ્રયત્નો વધ્યા : ખેરગામના ભેરવીમાં ખેડૂતની ૫૦૦ પ્લાન્ટની વાવણી

ફાઈવ સ્ટાર કે થ્રી સ્ટાર હોટલની અંદર સલાડ તરીકે અપાતા ડ્રેગન ફ્રૂટને મોટાભાગના લોકોએ આરોગ્યા હશે અથવા જોયા હશે, પરંતુ હવે આ ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતી ભારતમાં પણ ધીરે ધીરે વધી રહી છે. ખાસ કરીને આ ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતી મુખ્યત્વે સેન્ટ્રલ અમેરિકા અને સાઉથ અમેરિકામાં થાય છે. જો કે હાલ વિયેતનામ, થાઈલેન્ડ, મલેશિયા, ઈઝરાયેલ અને શ્રીલંકામાં પણ તેની કોર્મિશયલ ખેતી થઈ રહી છે. ભારતમાં  છેલ્લાં ૧૦ વર્ષથી આ પાકની ખેતીના પ્રયત્નો વધ્યા છે. આ ફળમાં પ્રોટીન,  ફાઈબર, કેરોટીન, કેલ્શિયમ, ફોસ્ફરસ આયર્ન, વિટામિન-બી-સી, થાયમિન, રીબોકલીન, નાયાસિન જેવાં તત્ત્વો રહેલાં હોય હોવાથી આ ફળ આરોગવામાં ગુણકારી છે. ગુજરાતમાં મૂળ વલસાડના ધર્મવીરભાઈ એસ કાપડિયા નામના પ્રગતિશીલ ખેડૂતે ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતીનો પ્રયોગ કર્યો  છે.  ૩૭ વર્ષીય ધર્મવીરભાઈએ આમ તો બીઈ. ઈસી સુધીનો અભ્યાસ કર્યો છે, પરંતુ  તેઓ પાછલાં ૪ વર્ષથી ખેતીકામમાં જોડાયેલા છે. નવસારી જિલ્લાના ખેરગામ તાલુકામાં આવેલા ભેરવી ગામમાં  અડધા એકર જમીનની અંદર ડ્રેગન પ્લાન્ટનું વાવેતર કર્યું છે. આ સિવાય તેઓ કેરી અને ચીકુની પણ ખેતી કરવાની સાથેે જ એક એકર જમીનમાં ગ્રીનહાઉસ બનાવીને જરબેરાની પણ ખેતી કરે છે. જો કે ખેતીમાં કંઈક નવું કરવાની ભાવના રાખતા ધર્મવીરભાઈએ વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતી અંગે મેં વેબસાઈટ પર સંશોધન કર્યું હતું. જેમાં મને લાગ્યું કે આ ખેતીમાં ઘણો નફો છે. ગુજરાતમાં તેની ખેતી ઓછી છે, પરંતુ કેરી, ચીકુ કે અન્ય ફળપાકોની સામે આ ફળપાકની ખેતીમાં ઉત્પાદન વધારે મળે અને ખાસ કરીને સારી ક્વોલિટીનું ઉત્પાદન આવે તો આપણે તેની વિદેશમાં નિકાસ પણ કરી શકીએ. એટલે મંે અડધા એકર જમીનની અંદર ડ્રેગન ફ્રૂટના ૫૦૦ જેટલા છોડની ગત ૨ જુલાઈના રોજ રેડ અને વ્હાઈટ એમ બે પ્રકારની જાતનું વાવેતર કર્યું હતું.  નવસારીની એક નર્સરીમાંથી આ છોડ લાવ્યા હતા. ૧૦૦ રૃપિયા લેખે એક રેડ પ્લાન્ટ જ્યારે ૮૦ રૃપિયા લેખે એક વ્હાઈટ પ્લાન્ટ એમ કુલ ૫૦૦ જેટલા પ્લાન્ટ  ૪૦,૦૦૦ના ખર્ચે લાવ્યા હતા.

જેમાં રેડ ડ્રેગન ફ્રૂટના કુલ ૧૨૦ પ્લાન્ટ છે, જ્યારે વ્હાઈટ ડ્રેગન ફ્રૂટના કુલ ૩૮૦ પ્લાન્ટ છે. અડધા એકરમાં આ તમામ છોડની વાવણી કરી છે જેમાં એક થાંભલાની ચારે બાજુએ એકએક પ્લાન્ટ લેખે ચાર પ્લાન્ટ લગાવ્યા છે. કુલ ૧૨૫ થાંભલા છે તેના પર ૫૦૦ પ્લાન્ટની વાવણી કરી છે. બે થાંભલા  વચ્ચે ૧૦ ફૂટ બાય ૧૦ ફૂટનું અંતર રાખવામાં આવ્યું છે.

ડ્રેગન ફ્રૂટ એક છોડની જાતિ છે એટલે રેગ્યુલર સિંચાઈ જરૃરી નથી

સાવ ઓછા પાણીએ પણ છોડનો વિકાસ ચાલુ રહે છે. પાણી વગર પણ આ છોડ જીવી શકે છે. વાવેતર પછી થોડું ખાતર આપ્યા પછી એક મહિના સુધી ખાતર ન આપો તો પણ આ પ્લાન્ટનો ગ્રોથ થાય છે. જો કે એક મહિના બાદ થોડું ખાતર આપવાથી ફળની સાઈઝ વધે છે. છોડના ગ્રોથ માટે વોટર સોલ્યુબલ ખાતર આપવાં જોઈએ. જો કોઈએ ડ્રિપ ઈરિગેશનથી વાવેતર કર્યું હોય તો પણ વોટર સોલ્યુબલ ખાતર આપી શકાય છે. હાલના તબક્કે અમારા ખેતરમાં વાવેલા છોડ પર નવી ગાંઠો ચાલુ થઈ છે અને ચોમાસાના પાણીથી આ છોડ વધારે સેટ થઈ ગયા છે. ખાસ કરીને આ છોડનો ગ્રોથ ઉનાળામાં વધારે રહે છે, કારણ કે છોડને જેટલો વધુ સૂર્યપ્રકાશ મળે તેટલો ઝડપી વિકાસ થાય છે. 

પાણીનો નિકાલ થાય તેવી જમીન અનુકૂળ

જમીન અંગે પ્રગતિશીલ ખેડૂત ધર્મવીરભાઇએ જણાવ્યું હતું કે, આ છોડને લાલાશવાળી જમીન વધારે અનુકૂળ આવે છે. જમીન કોઈ પણ પ્રકારની ચાલે છે, પરંતુ પાણીનો નિકાલ થઈ જાય એટલે કે પાણીનો જમીનમાં સંગ્રહ ન થાય એવી હોય, નિતારશક્તિ સારી હોય તેવી જમીન વધારે અનુકૂળ આવે છે. કાળી જમીનમાં પાણીનો સંગ્રહ વધારે રહે એટલે તેને માફક નથી આવતી. જો કે રણની રેતાળ જમીન આ છોડને વધારે અનુકૂળ રહે છે. ખાસ કરીને કચ્છ - ભૂજ વિસ્તારમાં આ પ્લાન્ટનો સારો એવો ઉછેર થઈ શકે છે, કારણ કે આ ઓછા પાણીએ થતો પાક પણ માનવામાં આવે છે.

૧૮ મહિના બાદ ખેડૂતને અડધા એકરમાંથી રૃ.૪ લાખની કમાણીની આશા

વલસાડના ખેડૂત ધર્મવીરભાઇ કાપડીયાએ ડ્રેગન ફ્રૂટ અંગે જણાવ્યું હતું કે, અમારી પાસે એક મહિનાના છોડ છે. આ છોડ પર ૧૬થી ૧૮ મહિનાની અંદર ઉત્પાદન આવવાનું શરૃ થશે. એક થાંભલા પર કુલ ૪ છોડ હોય છે એટલે એક થાંભલા પરથી (૪ છોડ પરથી) ૪૦થી ૫૦ કિલોનું ઉત્પાદન મળશે.  એક છોડ પર ૧૮થી ૨૫ નંગનો ઉતારો મળે છે.  ટોટલ ૧૨૫ થાંભલા પર રહેલા ૫૦૦ જેટલા છોડ પરથી ૪૦ કિલોના ઉત્પાદન લેખે અંદાજે ૨,૦૦૦ કિલોથી વધુનું ઉત્પાદન રહેશે. આ તમામ ફળનું અમદાવાદ, બરોડા અને સુરતમાં પણ વેચાણ થઈ શકે છે. મુંબઈમાં પણ મોટાપાયે વેચાણ થાય છે. લોકલ બજારમાં છૂટક ભાવે એક નંગ લેખે પણ વેચાણ કરી શકાય છે. સામાન્ય રીતે મોટા મંડી બજારોમાં એક કિલોગ્રામનો હોલસેલ ભાવ ૨૦૦થી ૨૫૦ રૃપિયા રહે છે. હાલ અમારે ઉત્પાદન આવ્યું નથી, પરંતુ આગામી વર્ષે ઉત્પાદન આવશે તો ખાનગી ગાડી કરીને મુંબઈસ્થિત વાસી માર્કેટમાં વેચાણ કરીશું. તેમણે જણાવ્યુંં હતું કે, જો ૨,૦૦૦ કિલોગ્રામ ઉત્પાદન રહેશે અને અંદાજે ૨૦૦ રૃપિયા કિલોના ભાવે વેચાણ કરીએ તો ૪ લાખ રૃપિયા જેટલું વેચાણ મળી જશે. આમ તો આ છોડ પર ૧૮ મહિને ઉત્પાદન આવવાનું શરૃ થાય છે. આમ ઓછા ખર્ચે ઉત્પાદન સારું મળતાં ખૂબ સારી કમાણી કરી શકાય છે. પહેલી વાર ઉત્પાદન ઓછું આવે છે, પરંતુ આ ફળની સીઝન જુલાઈથી ઓક્ટોબર દરમિયાન હોય ત્યારે ઉત્પાદન વધુ રહે છે.

આમ તો હોંગકોંગ, ચીનમાં અને ભારતમાં ડેઝર્ટ ફૂડ તરીકે ઉપયોગ થાય છે. ભારતમાં પણ ઘણી રેસ્ટોરાંમાં તે પીરસવામાં આવે છે. આ ફળ ખાવામાં બહુ મીઠું કે બહુ તૂરું પણ નથી હોતું. અનાનસ અથવા લીચી જેવો ટેસ્ટ આવે છે. પલ્પ ટાઈપનું ફળ છે અને તેનું થડ થોર જેવો લુક ધરાવે છે. હાલ ગુજરાતમાં પણ આ ફળની ખેતી તરફ લોકો આકર્ષાયા છે અને લોકોએ પણ આ ખેતી ચોક્કસ અપનાવવી જોઈએ.

સંપર્કઃ ૯૯૨૫૦ ૦૦૧૨૬

published in Gujarat leading agriculture news paper Agro sandesh..