ખરીફ વાવેતર ખેડૂતો માટે સોનું પકવશે

દેશમાં ચોમાસાનો સારો વરસાદ ખરીફ પાકોને ફળ્યો છે. વાવેતરનો આંક એક હજાર લાખ હેક્ટરના આંકને વટાવી ગયો છે. ગુજરાતમાં વાવેતરના આંકે ૮૭ લાખ હેક્ટરના સરેરાશ આંકને પણ વટાવી દીધો છે. સારા અને સમયસર વરસાદને પગલે ચાલુ વર્ષે  રેકોર્ડબ્રેક ધાન્ય, કઠોળ અને તેલીબિયાં સહિતના પાકોનું ઉત્પાદન થાય તેવા અંદાજો કૃષિ વિભાગ લગાવી રહ્યું છે. ચાલુ વર્ષે ધાન્ય પાકોનું ૨૫૦૦ લાખ ટનથી વધુ, કઠોળ પાકોનું ૧૯૦ લાખ ટન અને ચોખાનું ૧૦૭૦ લાખ ઉપરાંત કપાસનું ૩૭૨ લાખ ગાંસડીના ઉત્પાદનના અંદાજો અત્યારથી મુકાઈ રહ્યા છે. શેરડીમાં પણ ઇસ્માના નવા અંદાજ મુજબ ૨૫૦ લાખ ટન ખાંડનું ઉત્પાદન થશે. આમ ઉત્પાદનના રેકોર્ડબ્રેક આંક સાબિતી પૂરી પાડી રહ્યા છે કે ચાલુ ખરીફ સીઝનમાં ખેડૂતોનાં ખેતરોમાં ધાનના ઢગલા થશે અને કમાણી સારી થશે. ખરીફ સીઝન ખેતીનો મુખ્ય હાર્દ હોવાથી સીઝન સારી જતાં ખેડૂતોને ખેતીનું ચાલુ વર્ષ સારું જશે. વરસાદ એ ખેતીનો મુખ્ય આધાર હોવાનો પુરાવો ખેડૂતોને આ સીઝનમાં મળ્યો છે. સમયસર વરસાદને પગલે વાવેતર પણ સમયસર રહેતાં સપ્ટેમ્બરના અંત અને ઓક્ટોબરની શરૃઆતમાં એક વરસાદ ખેતીને ચાર ચાંદ લગાવી દેશે તેમાં બેમત નથી.

કપાસઃ દેશમાં ઉત્પાદન વધશે

ઓક્ટોબરથી શરૃ થનારી કપાસની નવી સીઝનમાં કપાસનું ઉત્પાદન વધીને ૩૭૨ લાખ ગાંસડી થવાનું અનુમાન કોટન એસોસિયેશન ઓફ ઇન્ડિયાએ લગાવ્યું છે. ચાલુ વર્ષે કપાસનું વાવેતર તો ગત વર્ષની તુલનાએ સરેરાશ હોવા છતાં સારા વરસાદને પગલે કપાસની હેક્ટરદીઠ ઉત્પાદકતા વધે તેવા સંજોગો છે. અત્યાર સુધીમાં બજારમાં ૩૪૦ લાખ ગાંસડી આવી ચૂકી છે. હવે કપાસનું ઉત્પાદન કરતાં રાજ્યોમાં રૃનો સિમીત સ્ટોક બચ્યો છે. બીજી તરફ યાર્નના ખરીદદારો અને નિકાસકારોમાં રૃની સારી માંગને પગલે હાલમાં બજારમાં કપાસના ભાવમાં તેજી છે. કૃષિ વિભાગના અંદાજ અનુસાર ૬ સપ્ટેમ્બર સુધીમાં ખરીફ સીઝનમાં દેશમાં ૧૧૩.૧૨ લાખ હેક્ટરમાં કપાસનું વાવેતર થયું છે. જે ૨૦૧૨-૧૩ના વર્ષમાં ૧૧૩.૦૩ લાખ હેક્ટર હતું.

કૃષિ મંત્રાલયના અંદાજ અનુસાર ૨૦૧૨-૧૩માં કપાસનું ૩૪૦ લાખ ગાંસડી અને ૨૦૧૧-૧૨માં ૩૫૨ લાખ ગાંસડી ઉત્પાદન થયું હતું. રાજ્યમાં ૧૬મી સપ્ટેમ્બર સુધી કૃષિ વિભાગ દ્વારા જાહેર કરાયેલા આંક મુજબ રાજ્યમાં વાવેતરનો આંક ૨૬. ૮૬ લાખ હેક્ટરે પહોંચી ગયો છે. ગયા વર્ષે ૨૪ લાખ હેક્ટરની આસપાસ હતો. રાજ્યમાં સૌરાષ્ટ્રમાં સૌથી વધુ કપાસનું વાવેતર થયું છે. જેમાં સુરેન્દ્રનગર જિલ્લો મોખરે છે.

ચોખાનું રેકોર્ડબ્રેક ઉત્પાદન થશે

દેશમાં ૨૦૧૩-૧૪ની ખરીફ સીઝનમાં ચોખાનું ૧૦૭૦ લાખ ટન રેકર્ડબ્રેક ઉત્પાદન થવાનો અંદાજ મુકાયો છે. આમ છતાં ચોખાની નિકાસમાં ઘટાડો થવાની શક્યતા છે. ગત વર્ષે ચોખાની નિકાસ ૯૪ લાખ ટન થઇ હતી જ્યારે ચાલુ વર્ષે ચોખાની નિકાસ ૮૫ લાખ ટન થવાની સંભાવના છે. વિશ્વમાં ચોખાના ઉત્પાદનમાં બીજો ક્રમ ધરાવતા ભારતમાં ૨૦૧૨-૧૩માં ૧૦૪૦ લાખ ટન અને ૨૦૧૧-૧૨માં ૧૦૫૦ લાખ ટન ઉત્પાદન થયું હતું. ઇન્ટરનેશનલ ગ્રેન કાઉન્સિલના છેલ્લા અહેવાલ મુજબ  દેશમાં ૧૦૭૦ લાખ ટન ચોખાના ઉત્પાદન સામે માંગ ૯૭૯ લાખ ટન છે. દેશમાં ચોખાનો શરૃઆતનો સ્ટોક ૨૨૯ લાખ ટન  હોવાથી દેશમાં ચોખાનો કુલ સ્ટોક ૨૦૧૩-૧૪માં ૧૨૯૯ લાખ ટન રહેશે. દેશમાં સારા વરસાદને પગલે ચોખાના ઉત્પાદનમાં વધારો થતો જાય છે.  દેશમાં ખરીફ ૨૦૧૩-૧૪ની સીઝનમાં સપ્ટેમ્બરની શરૃઆત સુધીમાં ૩૬૫ લાખ હેક્ટરમાં ડાંગરનું વાવેતર થયું છે. ડાંગરનો સરેરાશ વાવેતર વિસ્તાર ૩૯૨ લાખ હેક્ટર છે. ૨૦૧૨માં આ સમયગાળા દરમિયાન ૩૫૨ લાખ હેક્ટરમાં ડાંગરનું વાવેતર થયું હતું. ગુજરાતમાં પણ ડાંગરનો સરેરાશ વાવેતર વિસ્તાર ૭.૨૯ લાખ હેક્ટર છે. ગયા વર્ષે આ સમયગાળા દરમિયાન ડાંગરનું ૬.૫૨ લાખ હેક્ટરમાં વાવેતર થયું હતું, જેમાં ચાલુ વર્ષે ઉછાળો નોંધાયો છે અને વાવેતરનો આંક ૭.૮૭ લાખ હેક્ટરે પહોંચ્યો છે.

તલનું ૧૪ લાખ હેક્ટરમાં વાવેતર

તલ એક ટૂંકા ગાળાનો તેલીબિયાં પાક હોવાથી સમગ્ર વર્ષ દરમિયાન તેનું વાવેતર થતું હોય છે. ભારત, ચીન, સુદાન, મેક્સિકો, તુર્કી, બર્મા અને પાકિસ્તાન એ તલનું ઉત્પાદન કરતા મુખ્ય દેશો છે. જેમાં ભારત વાવેતર અને ઉત્પાદનની દૃષ્ટિએ પ્રથમ સ્થાન ધરાવતો હોવાથી વિશ્વની તલની મોટી માંગ ભારત પૂરી કરે છે. દેશમાં ૨૦૧૧-૧૨માં તલનું ૧૪.૪૪ લાખ હેક્ટરમાં વાવેતર થતાં ૮.૧૦ લાખ ટન જેટલું ઉત્પાદન મળ્યું હતું. જ્યારે ૨૦૧૨-૧૩માં ૧૨.૮૯ લાખ હેક્ટરમાં તલનું વાવેતર થતાં ઉત્પાદન ૬.૫૪ લાખ ટન રહ્યું હતું. જ્યારે ૨૦૧૩-૧૪ની ખરીફ સીઝનમાં વાવેતરનો આંક ૧૪.૦૯ લાખ હેક્ટરે પહોંચ્યો છે. તલનો દેશમાં સરેરાશ વાવેતર વિસ્તાર ૧૬.૫૦ લાખ હેક્ટર હોવાની સાથે છેલ્લાં પાંચ વર્ષનું સરેરાશ વાવેતર ૧૪.૩૨ લાખ હેક્ટર રહે છે. ગુજરાતમાં તલનો સરેરાશ વાવેતર વિસ્તાર ૧.૫૭ લાખ હેક્ટર છે. ગયા વર્ષે આ સમયગાળા દરમિયાન તલનું ૫૮ હજાર હેક્ટરમાં વાવેતર થયું હતું. ચાલુ વર્ષે વાવેતરનો આંક ૧.૧૭ લાખ હેક્ટરે પહોંચ્યો છે.

એરંડાના વાવેતરમાં ગુજરાતનો દબદબો

વિશ્વ લેવલે ભારત, ચીન અને બ્રાઝિલ એરંડાનું ઉત્પાદન કરતા મુખ્ય દેશો છે. તેમાં ભારતના કુલ ઉત્પાદનમાં ગુજરાતનો હિસ્સો ૮૦ ટકાનો છેે. આમ ગુજરાત એરંડાના ઉત્ પાદનમાં અગ્રેસર હોવાથી એરંડાની સીઝન દરમિયાન દેશ અને દુનિયાની નજર ગુજરાત તરફ મંડાયેલી છે. દેશમાં ઓગસ્ટથી લઇ સપ્ટેમ્બર અને ઓક્ટોબર સુધી વાવેતર કરાતા એરંડાનું હાલમાં દેશમાં વાવેતર ૯ લાખ હેક્ટરે પહોંચ્યું છે. દેશમાં એરંડાનું સરેરાશ વાવેતર ૯.૪૮ લાખ હેક્ટરમાં થાય છે. ગયા વર્ષે આ સમયગાળા દરમિયાન ૮.૪૨ લાખ હેક્ટરમાં એરંડાનું વાવેતર થયું હતું. એરંડાના વાવેતરમાં ગુજરાતનો દબદબો છે. રાજ્યમાં એરંડાનો સરેરાશ વાવેતર વિસ્તાર ૭.૩૯ લાખ હેક્ટર છે. ગયા વર્ષે આ સમયગાળા દરમિયાન ૬.૫૫ લાખ હેક્ટરમાં થયેલા વાવેતર સામે હાલમાં ૫.૭૨ લાખ હેક્ટરમાં વાવેતર નોંધાયું છે.

રાજ્યમાં મગફળીનું ૧૬.૬૦ લાખ હેક્ટરમાં વાવેતર

વિશ્વમાં ભારત મગફળીના ૪૨ ટકા વિસ્તાર અને કુલ ઉત્પાદનમાં ૩૬ ટકા સાથે પ્રથમ છે. દેશમાં સૌ પ્રથમ મગફળીનું વાવેતર તમિલનાડુમાં શરૃ થયું હતું. મગફળીમાં ૩૦ ટકા ફાળો નોંધાવી ગુજરાત દેશમાં પ્રથમ સ્થાને છે. ૨૦૧૩-૧૪માં દેશમાં મગફળીના વાવેતર વિસ્તારમાં વધારો નોંધાયો છે. સપ્ટેમ્બરની શરૃઆત સુધીમાં દેશમાં મગફળીનું ૪૨.૫૯ લાખ હેક્ટરમાં વાવેતર થયું છે. મગફળીનો સરેરાશ વાવેતર વિસ્તાર ૪૯ લાખ હેક્ટર છે. ૨૦૧૨માં ૩૭ લાખ હેક્ટરમાં મગફળીનું વાવેતર થયું હતું. રાજ્યમાં મગફળીનું સૌથી વધુ વાવેતર સૌરાષ્ટ્રમાં થાય છે. મગફળીનું ચાલુ વર્ષે ગુજરાતમાં ૧૬.૬૦ લાખ હેક્ટરમાં વાવેતર થયું છે. જે ગયા વર્ષે આ સમયગાળા દરમિયાન ૧૨.૦૨ લાખ હેક્ટર હતું. આમ રાજ્યમાં મગફળીના વાવેતર વિસ્તારમાં વધારો થતાં ઉત્પાદનમાં પણ વધારો થવાની સંભાવના છે.

શેરડીનું દેશમાં ૪૮ લાખ હેક્ટરમાં વાવેતર

૨૦૧૩-૧૪ના વર્ષમાં ઓકટોબર માસમાં શેરડીના ઉત્પાદનની આવકોની શરૃઆત થઇ રહી છે ત્યારે વર્તમાન વર્ષના છેલ્લા બે માસ દરમિયાન સારા વરસાદ અને સંજોગોના કારણે શેરડીનું વધુ ઉત્પાદન થવાની શક્યતા છે. જો કે દેશમાં શેરડીના ગત વર્ષના ૫૦.૦૬ લાખ હેકટરમાં થયેલા વાવેતર સામે વર્તમાન વર્ષમાં ૪૮.૮૩ લાખ હેકટરમાં શેરડીના પાકનું વાવેતર થયું છે જે ૩ ટકા જેટલો ઘટાડો દર્શાવે છે. આમ છતાં વરસાદ, રોગ, હવામાનની સારી પરિસ્થિતિના પગલે ઉત્પાદકતામાં ંવધારો થાય તેવા સંજોગો છે. શેરડીનું સૌથી વધુ વાવેતર ૨૫.૧૭ લાખ હેકટર ઉત્તરપ્રદેશમાં થયું છે.

કઠોળ પાકોનું દેશમાં વાવેતર વધ્યું

દેશ કઠોળના ઉત્પાદનમાં સ્વાવલંબન મેળવે તે માટે કૃષિ વિભાગ દ્વારા કઠોળની ખેતી વધે તેવા દર વર્ષે પ્રયત્નો કરવામાં આવી રહ્યા છે. આમ છતાં હજુ પણ દર વર્ષે કઠોળની આયાત કરવામાં આવી રહી છે. કઠોળ માટેની મુખ્ય સીઝન આમ તો રવી સીઝન ગણાય છે. તેમ છતાં ખરીફ સીઝનમાં ૫૫થી ૬૦ લાખ ટન કઠોળ ખરીફ સીઝનમાં પાકતું હોય છે. ૨૦૧૨-૧૩ દરમિયાન દેશમાં કઠોળનું કુલ ઉત્પાદન ૧૮૦ લાખ ટન હતું જેમાં ખરીફ સીઝનનો હિસ્સો ૫૯ લાખ ટન હતો અને રવી સીઝનમાં ૧૨૦ લાખ ટન કઠોળનું ઉત્પાદન થયું હતું, પરંતુ આ વર્ષે ખરીફમાં સારા વરસાદને પગલે કઠોળના વાવેતરમાં વધારો થતાં સ્થિતિ બદલાઇ છે અને કઠોળનું ઉત્પાદન ૬૫થી ૭૦ લાખ ટન થવાનો અંદાજ લગાવાયો છે. ગુજરાતમાં કઠોળ પાકોનું વાવેતર પાંચ લાખ હેક્ટરે પહોંચવા આવ્યું છે. રાજ્યમાં તુવેરનું ૨.૩૪ લાખ હેક્ટર, મગનું ૧.૨૮ લાખ હેક્ટર અને મઠનું ૨૭ હજાર ેહેક્ટર તેમજ અડદનું ૮૬ હજાર અને અન્ય કઠોળ પાકોનું ૧૯ હજાર હેક્ટરમાં વાવેતર થયું છે. ગયા વર્ષે સપ્ટેમ્બરના આ સમયગાળા દરમિયાન કઠોળ પાકોનું વાવેતર ૪.૦૪ લાખ હેક્ટરે પહોંચ્યું હતું. રાજ્યમાં કઠોળનો સરેરાશ વાવેતર વિસ્તાર ૫. ૬૬ લાખ હેક્ટર છે.

સોયાબીનઃ મધ્યપ્રદેશમાં ડબલ આવક શરૃ થઇ

સોયાબીનનું  વાવેતર ગુજરાતમાં વધવા લાગ્યું છે. શરૃઆતમાં સૌરાષ્ટ્ર પંથકમાં જ આ વાવેતર થતું હતું. ચાલુ વર્ષે તેલીબિયાં પાકોના કુલ વાવેતરમાં સોયાબીન પાકનું સૌથી વધુ વાવેતર છે. મધ્ય પ્રદેશમાં ખરીફ સીઝનમાં સોયાબીન એ મુખ્ય પાક ગણાય છે. ચાલુ વર્ષે સોયાબીનના વાવેતરનો આંક ૧૨૨ લાખ હેક્ટરે પહોંચી ગયો છે. ૨૦૧૨-૧૩માં ૧૪૬ લાખ ટન સોયાબીનનું ઉત્પાદન થયું હતું. જેમાં ચાલુ વર્ષે વધારો નોંધાય તેવી શક્યતા છે. ગુજરાતમાં પણ સોયાબીનનું ૯૨ હજાર હેક્ટરમાં વાવેતર થયું છે. સોયાબીનની મધ્યપ્રદેશમાં આવકો શરૃ થઇ છે. જે ગયા વર્ષ કરતાં ડબલ છે. સોયાબીનનું દેશમાં સરેરાશ વાવેતર ૯૫ લાખ હેક્ટરમાં થાય છે. ૨૦૧૨માં સોયાબીનનું આ સમયગાળા દરમિયાન વાવેતર ૧૦૬ લાખ હેક્ટરમાં થયું હતું જે ચાલુ વર્ષે આ સમયગાળા રમિયાન ૧૨૨ લાખ હેક્ટર છે. ગુજરાતમાં પણ સોયાબીનના વાવેતરમાં ઉછાળો આવ્યો છે. સોયાબીનનો સરેરાશ વાવેતર વિસ્તાર ૮૬ હજાર હેકટર છે. ગયા વર્ષે થયેલા ૮૨ હજાર હેક્ટર વાવેતર સામે ચાલુ વર્ષે ૭૯ હજાર હેક્ટરમાં વાવેતર નોંધાયું છે.

રાજ્યમાં જિલ્લાદીઠ વાવેતરના આંક

જિલ્લો                           વાવેતર

બનાસકાંઠા                       ૬.૫૯

પાટણ                             ૬.૫૯ 

મહેસાણા                         ૨.૮૫

સાબરકાંઠા                       ૪.૩૫

ગાંધીનગર                        ૧.૪૦

અમદાવાદ                        ૪.૬૮

સુરેન્દ્રનગર                       ૭.૦૨

રાજકોટ                          ૭.૫૫

જામનગર                         ૬.૦૮

કચ્છ                               ૨.૨૦

પોરબંદર                          ૧.૦૮

જૂનાગઢ                          ૫.૦૯

અમરેલી                          ૫.૪૮

ભાવનગર                         ૫.૪૭

આણંદ                            ૧.૮૫

ખેડા                               ૨.૫૪

પંચમહાલ                         ૨.૬૬

દાહોદ                            ૨.૨૦

વડોદરા                           ૩.૯૮

નર્મદા                             ૧.૦૧

ભરૃચ                              ૨.૧૮

સુરત                              ૯૯, ૮૦૦

ડાંગ                               ૫૨, ૩૦૦

નવસારી                          ૭૪, ૧૦૦

વલસાડ                           ૧.૦૩

તાપી                              ૧.૧૧

નોંધઃ વાવેતરના આંક લાખ હેક્ટરમાં છે.
published in Gujarat leading agriculture news paper Agro sandesh..