કેરીમાં કમિશન

ખેડૂતોના ૧૫૦ કરોડ રૃપિયા ખંખેરાશે

કેરીમાં કુલ વેપારના ૧૦ ટકા કમિશનની પ્રથા સામે સરકારનાં પરિપત્રો અને હાઈકોર્ટના આદેશને ઘોળીને પી જતા દલાલોઃ રાજ્યમાં ૧૫૦૦ કરોડનો કેરીનો વેપારઃ વર્ષભર મહેનત કરી ૧૦ લાખનો બગીચો તૈયાર કરનાર ખેડૂતને લાખ રૃપિયા ફરજિયાત ચૂકવવું પડતું કમિશન

કેસર કેરીએ વિશ્વબજારમાં આગવી એક ઓળખ ઊભી કરી છે. કેરીનું રાજ્યમાં અંદાજે રૃપિયા ૧૫૦૦ કરોડનું બજાર છે. ૨૦૧૦-૧૧માં ૯.૧૧ લાખ ટન અને ૨૦૧૧-૧૨માં રાજ્યમાં ૯.૬૫ લાખ ટન કેરીના ઉત્પાદન સામે ચાલુ વર્ષે કેરીનું ઉત્પાદન ૧૦ લાખ ટનને આંબી જશે. કેરીમાં હવામાનને પગલે મોટાપાયે ફળખરણની સમસ્યા છતાં કેરીનો પાક સારો થવાનો અંદાજ છે. કેરીની ખેતીમાં પાકની સમસ્યા કરતાં ખેડૂતોને સતાવતી સૌથી મોટી સમસ્યા હોય તો યેનકેન પ્રકારે ગેરકાયદે રીતે કમિશનને નામે ખેડૂતો પાસેથી પડાવી લેવાતા રૃપિયાની છે. ખેડૂતોની કુલ આવકમાંથી દલાલી પેટે ઉઘરાવાતી રકમનો આંક અંદાજે ૧૫૦ કરોડે પહોંચ્યો છે. હાઈકોર્ટના આદેશ અને સરકારનાં પરિપત્રોને ઘોળીને પી જતા વેપારીઓ ચાલુ વર્ષે પણ ખેડૂતો પાસેથી કરોડો રૃપિયાની રકમ ખંખેરી લેશે. ગુજરાતમાં જ માત્ર કેસર કેરીના ઉત્પાદનનો જશ લેતું તંત્ર પણ આ બાબતે પગલાં નહીં ભરે તો આગામી સમય એવો આવશે કે ૧૦ ટકાનું કમિશન ૧૫ ટકાનું થશે અને ખેડૂતોને મૂંગા મોઢે આપવું પડશે.

ર૦ કિલોના રૃપિયામાં ખેડૂતો પાસેથી લેવાતી ર૧ કિલો કેરી

અનેક રીતે માર સહન કરતા ખેડૂતોને વજનમાં પણ માર પડે છે. સામાન્ય રીતે કેસર કેરીના પેકેટનું વજન ૧૦ કિલો હોય છે, પરંતુ  વેપારીઓ ખેડૂતો પાસેથી કેટલાક યાર્ડમાં અડધો કિલો વધારે કેરી મેળવે છે. વેપારી ઘાટી આવતી હોવાના બહાના હેઠળ અડધો કિલો વધુ કેરી મેળવે છે. ર૦ કિલોના ભાવે ખેડૂતોને ર૧ કિલો કેરી આપવી પડે છે. પ્રતિ મણે ખેડૂતને ૧ કિલોની નુકસાની જાય છે.  વેપારીઓ દલાલી અને ઘાટીના બહાના હેઠળ ખેડૂતોને ખુલ્લેઆમ લૂંટી લે છે. આમ છતાં ખેડૂતોને ફરજિયાતપણે વેપારીઓના નિયમના શરણે થવું પડે છે.

કમિશન પ્રથા સામે સરકાર હસ્તક્ષેપ કરે

ખેડૂતોના બીલમાં યેનકેન પ્રકારના ખર્ચ ઉધારી દસ ટકા લેવાતું કમિશન ખેડૂતોની શોષણખોરી છે. વર્ષોથી આ પ્રકારે કમિશન લેવાતું હોવા છતાં સરકાર આ બાબતે ગંભીર પગલાં ઉઠાવતી નથી. નિયમો ઘડાયા છે, પરંતુ અમલવારી ન કરાતાં ખેડૂતોના મજૂરીના પૈસા દલાલોનાં ખિસ્સાંમાં જાય છે. દસ લાખનો બગીચો ધરાવતા ખેડૂતને એક લાખ રૃપિયા તો કમિશન પેટે જ આપવા પડે છે. કેરી સંગ્રહ કરી ન શકાતો પાક હોવાથી ખેડૂતોએ ફરજિયાત માલ વેચવા માટે માર્કેટયાર્ડમાં જવું પડતું હોવાનો ફાયદો વેપારીઓ ઉઠાવી રહ્યા છે. ગત વર્ષે તલાલા માર્કટયાર્ડે કમિશન પ્રથા સામે વિરોધ નોંધાવી એક મહિના સુધી માર્કેટયાર્ડ બંધ રાખી ખેડૂતોનો સાથ આપ્યો હતો. જે સામે માર્કેટયાર્ડે આવક ગુમાવી હતી, પરંતુ ખેડૂતો અન્ય માર્કેટયાર્ડમાં કમિશન આપી કેરીનો માલ વેચી આવ્યા હોવાનું તલાલાના પ્રગતિશીલ ખેડૂત મોહનભાઈ દલસાણિયાએ જણાવ્યું હતું. સરકાર આ બાબતે જાગૃત બની ખેડૂતો માટે બજારવ્યવસ્થા ઊભી કરે તો જ આ કમિશન પ્રથા નાબૂદ કરી શકાય છે, પરંતુ આ બાબત સરકાર ક્ષુલ્લક ગણતી હોવાનો બળાપો ખેડૂત અગ્રણીએ ઠાલવ્યો હતો.

સરકારી તંત્રની બેદરકારીથી આવક ગુમાવતા ખેડૂતો

તલાલા માર્કેટયાર્ડના અગ્રણી હરસુખભાઈ જારસાણિયાએ કમિશન પ્રથા અંગે જણાવ્યું હતું કે ગત વર્ષે તલાલા માર્કેટયાર્ડે કમિશન પ્રથાનો વિરોધ કરી ખેડૂતોનો પક્ષ લેવાનો પ્રયત્ન કર્યો હતો. કેરી એ બાર મહિનાનો પાક છે. જેમાં હવામાન અને પાણી મોટો ભાગ ભજવતાં હોય છે. ખેડૂત મજૂરી કરી મહામૂલો પાક બજારમાં લઇને આવે ત્યારે તેના મજૂરીના પૈસામાંથી ૧૦ ટકા કમિશન કાપી લેવાય એ ખેડૂતો સાથે અન્યાય છે. ગુજરાત હાઈકોર્ટનો આદેશ, સરકારનો પરિપત્ર હોવા છતાં પણ વેપારીઓ ખુલ્લેઆમ યેનકેન પ્રકારે પૈસા લેતા હોવા છતાં સરકારી તંત્રએ કમિશનને સ્વીકારી લીધું હોય તેવી સ્થિતિ હાલની કેરીના બજારની છે. સરકારી તંત્રની બેદરકારીથી ખેડૂતો વર્ષોથી આવક ગુમાવી રહ્યા હોવા છતાં પણ સરકારી તંત્ર 'તેરી ભી ચૂપ મેરી ભી ચૂપની નીતિ' અપનાવી રહ્યું છે.

કેરી બજારમાં મોકલતાં પહેલાં ખેડૂતોએ કરવો પડતો ખર્ચ

વિગત                                         ૨૦૦૮-૦૯                  ૨૦૧૨-૧૩

પૂઠાંનું બોક્સ                                ૫થી ૬ રૃપિયા                   ૮થી ૯ રૃપિયા

ટ્રાન્સપોર્ટેશન ખર્ચ                          ૩થી ૪ રૃપિયા                   ૬થી ૮ રૃપિયા      

આંબા પરથી કેરી ઉતારવાનો ખર્ચ        પ્રતિમણ ૪થી ૬ રૃપિયા        ૭થી ૮ રૃપિયા

વાહનમાં ચઢાવવાની મજૂરી બોક્સના   પ૦ પૈસા                         ૧.૫૦ રૃપિયો

યાર્ડમાં બોક્સ ઉતારવાનો ખર્ચ            પ૦ પૈસા                         ૧ રૃપિયો

દલાલી                                        ૧૦ રૃપિયા                       ૧૦ રૃપિયા

નોંધઃ ઉપરોક્ત ખર્ચ કેરીમાં મણદીઠ જ્યારે દલાલી ટકાવારીને આધારે હોય છે.

published in Gujarat leading agriculture news paper Agro sandesh..

લસણનો સંગ્રહ કરનારને લોટરી લાગશે

લસણનું દેશમાં વાવેતર ઘટતાં ઉત્પાદનમાં પણ મોટો ઘટાડો નોંધાશે : લસણનો શરૃઆતનો સરેરાશ ભાવ પાંચ રૃપિયા ઊંચો ખૂલ્યો : ઓછા ઉત્પાદનથી ભાવ કિલોએ રૃપિયા ૫૦ ને આંબશે : મધ્યપ્રદેશ અને ગુજરાતની આવકો શરૃ થઇ 

દેશભરમાં લસણના ઉત્પાદનમાં ૩૦ ટકા ઘટાડો થવાની સંભાવનાને પગલે લસણની ખેતી ખેડૂતો માટે સફેદ સોનું સાબિત થશે. ૨૦૧૧-૧૨માં દેશમાં લસણનું ઉત્પાદન ૧૨ લાખ ટન થયું હતું જે ચાલુ વર્ષે ૭.૫થી ૮.૫ લાખ ટન રહે તેવો અંદાજ લગાવાઈ રહ્યો છે. લસણનો નિકાસભાવ સારો હોવાની સાથે ઉત્પાદનમાં પણ ઘટાડાથી લસણનો ભાવ કિલોના રૃપિયા ૫૦ થવાની સંભાવના છે. હાલમાં ગુજરાત અને મધ્યપ્રદેશમાંથી આવક શરૃ થતાં લસણનો સરેરાશ ભાવ ૨૦થી ૨૫ રૃપિયા કિલો છે. ૨૦૧૨માં લસણની ખેતીમાં રડનાર ખેડૂતોને લસણની ખેતી આ વર્ષે ચાંદી કરાવશે. લસણની સીઝન મહિનો મોડી હોવાથી આવકો પણ મોડી શરૃ થતાં જૂના લસણની પણ માંગ નીકળી છે. જૂના લસણની પણ માર્કેટમાં ચારથી પાંચ હજાર બોરી આવકો આવી રહી છે. મધ્યપ્રદેશમાં લસણની હાલની આવક ૭૦થી ૮૦ હજાર બોરી છે, જ્યારે ઉત્તરપ્રદેશમાં ૨૦૦૦ બોરીની આવકો આવી રહી છે. ચોમાસાની સીઝન સારી રહી તો વાવેતર વધવાની શક્યતાથી ખેડૂતોને ભાવમાં ફાયદો થશે. ગત સપ્તાહે હાપા યાર્ડમાં લસણનો ઉંચો ભાવ મણે રૃપિયા ૮૫૦થી ૯૦૦ રહ્યો હતો.

ભારતમાં લસણનું સૌથી વધુ વાવેતર મધ્યપ્રદેશ, ઉત્તર પ્રદેશ, ગુજરાત, રાજસ્થાન  હરિયાણા અને પંજાબમાં થાય છે.   લસણનું મોટા પાયે ઉત્પાદન કરતા આ રાજ્યોમાં લસણની  સીઝન એક માસ મોડી છે. મધ્યપ્રદેશમાં નિમચ, પીપલીયા, મંદસોર, જાવરા, ઈન્દૌરમાં સ્થાનિક જાત અને ઉટી પ્રકારના લસણનું  વાવેતર વધારે થાય છે પણ ૨૦૧૨ની સીઝનની સરખામણીએ મધ્યપ્રદેશમાં લસણનું વાવેતર ૩૦ ટકા ઓછું છે. મધ્યપ્રદેશમાં સામાન્ય રીતે નવા લસણની ૧૫ જાન્યુઆરીથી આવક થવા લાગે છે પણ આ વર્ષે  આવક મોડી ચાલુ થઈ છે. ગુજરાતમાં પણ એપ્રિલમાં આવક શરૃ થઇ છે.  રાજસ્થાનમાં કોટા, જોધપુર, મથાણિયા, છીપાબડોદ વિસ્તારોમાં લસણનું ગત સાલની સરખામણીએ ચાલીસ ટકા ઓછું વાવેતર છે. ઉત્તરપ્રદેશમાં પુરાવલી, એટા, ધીરોર, લસણના વિસ્તારોમાં ગત વર્ષે ભાવ ઓછા મળવાના કારણે ખેડૂતોએ વાવેતર ઘટાડયું છે. પરિણામે સારી માંગ અને ઓછી આવક ખેડૂતોને ફાયદો કરાવશે.

સપ્ટેમ્બર-ઓક્ટોબરમાં લસણના ભાવ આસમાને પહોંચે તેવી શકયતા

રાજ્યમાં ખરીફ સીઝન માટે લસણનું વાવેતર સપ્ટેમ્બર-ઓક્ટોબરમાં થતું હોય છે. દેશમાં ચાલુ વર્ષે વરસાદનું પ્રમાણ સારું રહ્યું તો ખેડૂતો સારા ભાવને પગલે વાવેતર વિસ્તાર વધારશે જે દરમિયાન ઓછા ઉત્પાદનને પગલે અને નિકાસ બજારમાં પણ લસણની ખેંચ રહેવાને પગલે લસણનો ભાવ કિલોએ રૃપિયા ૫૦ થાય તેવી સંભાવના વેપારી સૂત્રો વ્યક્ત કરી રહ્યાં છે. લસણના ભાવ માટે ચોમાસામાં સારો વરસાદ થાયતો તે પણ  અગત્યની ભૂમિકા ભજવશે.

દેશમાં લસણના ઉત્પાદનમાં ૩૦ ટકા કાપ

દેશમાં ૨૦૧૦-૧૧માં લસણનું ૨ લાખ હેક્ટરમાં વાવેતર થતાં ઉત્પાદન ૧૦ લાખ ટન થયું હતું જ્યારે ૨૦૧૧-૧૨માં વાવેતર વિસ્તારમાં ૪૨ હજાર હેક્ટરનો વધારો થતાં ઉત્પાદનનો આંક ૧૨ લાખ ટનને આંબી ગયો હતો. ચાલુ વર્ષે દેશમાં વરસાદના અભાવે લસણના વાવેતર વિસ્તારમાં ઘટાડો નોંધાયો છે પરિણામે ઉત્પાદનમાં ૩૦ ટકા ઘટાડો થાય તેવી શક્યતા છે. દેશમાં ગુજરાતમાં વાવેતર વિસ્તાર ઓછો હોવા છતાં રાજ્યની હેક્ટરદીઠ ઉત્પાદકતા વધારે હોવાથી ગુજરાત એ દેશમાં ઉત્પાદન પર ટોપ પર હોય છે. પરંતુ ચાલુ વર્ષે માત્ર ૯૫૦૦ હેક્ટરમાં વાવેતરથી ગુજરાતમાં લસણના ઉત્પાદનમાં મોટો કાપ આવશે. મધ્યપ્રદેશ અને ઉત્તર પ્રદેશમાં પણ વાવેતર વિસ્તાર ઘટતાં ઉત્પાદનમાં ઘટાડો આવવાની સંભવનાના પગલે દેશમાં ચાલુ વર્ષે ૭.૫થી ૮.૫ લાખ ટન લસણનું ઉત્પાદન થાય તેવી સંભાવના છે.

૨૦૧૨માં રાજ્યોમાં નોંધાયેલા

વાવેતર અને ઉત્પાદનના આંક

રાજ્ય                 વાવેતર                ઉત્પાદન

આસામ              ૯,૬૮૭              ૬૨,૫૨૯

બિહાર                ૪,૨૫૦              ૪,૦૦૦

ગુજરાત              ૩૯,૨૦૦                        ૨,૭૭,૪૫૫

હરિયાણા             ૧,૩૬૪              ૧૧,૬૧૧

હિમાચલ પ્રદેશ      ૧,૪૭૩              ૨,૦૫૧

કર્ણાટક                ૫,૬૯૩              ૬,૦૦૦

મધ્યપ્રદેશ ૬૦,૦૦૦                        ૨,૭૦,૦૦૦

મહારાષ્ટ્ર              ૩,૫૦૦              ૪૦,૦૦૦

મિઝોરમ              ૧,૩૦૦              ૫,૬૦૦ 

ઓરિસ્સા                        ૧૦,૯૦૦                        ૩૫,૫૦૦

પંજાબ                ૩,૭૦૦              ૪૫,૦૦૦

રાજસ્થાન            ૫૯,૪૪૬                        ૨,૩૫,૯૭૯

ઉત્તરપ્રદેશ            ૩૪,૪૨૭                        ૧,૭૭,૯૧૯

ઉત્તરાખંડ             ૧,૨૦૦              ૭,૨૨૦

પશ્ચિમ બંગાળ     ૩,૩૫૦              ૪૦,૦૦૦

નોંધ ઃ વાવેતર હેક્ટરમાં અને ઉત્પાદન ટનમાં છે.

૧૦થી ૧૫ કળીઓ વાળા લસણની નિકાસ માંગ વધુ

લસણ અગત્યનો મસાલા પાક હોવાથી પરદેશમાં સૂકા લસણ અને તેના પાઉડરની ખૂબ જ માંગ રહેતી હોવાથી  નિકાસની વિપુલ તકો છે. લસણના વેપાર સાથે સંકળાયેલા વેપારીઓના જણાવ્યા અનુસાર, ૧૦થી ૧૫ જેટલી કળીઓ હોય તેવા લસણની પરદેશમાં ખપત વધારે રહે છે. બાંગ્લાદેશ, જાપાન, ઓસ્ટ્રેલિયા, ઇંગ્લેન્ડ, નેપાળમાં ભારતના લસણની સારી માંગ રહે છે. ભારત દેશ લસણના વાવેતરમાં બીજું અને ઉત્પાદનમાં વિશ્વમાં ત્રીજું સ્થાન ધરાવે છે.  દેશમાં ગુજરાત લસણ ઉત્પાદન કરતું અગ્રણી રાજય છે. ગુજરાતમાં જામનગર, જૂનાગઢ, અમરેલી, રાજકોટ, પંચમહાલ, સાબરકાંઠા અને ડાંગમાં લસણનો પાક વધારે થાય છે. લસણમાંથી નીકળતું તેલ પણ ખૂબ જ વપરાશમાં લેવાય છે. અખાતના દેશોમાં આ તેલની માંગ રહે છે.
published in Gujarat leading agriculture news paper Agro sandesh..

પાકમાં દવા છાંટવા માટેના પંપનું ચરેલના ખેડૂતે કર્યું સંશોધન

૪૦૦ વીઘા જમીન ધરાવતા ખેડૂતે દવા છંટકાવ માટે મજૂરોની તાણની સમસ્યાથી કંટાળીને છેવટે જાત મહેનતથી અનોખો પંપ તૈયાર કર્યો

ખેતીમાં આજે મજૂરો ન મળવાથી મજૂરી દિવસે ને દિવસે મોંઘી થતી જાય છે. પૈસા ખર્ચવા છતાં પણ મજૂરો ન મળતા હોવાની ખેડૂતો બૂમરાણો પાડતા હોય છે. વધુ જમીન હોય તો મજૂરોના અભાવે સૌથી મોટું કપરું કામ હોય તો પિયત અને દવાના છંટકાવનું છે. જામકંડોરણા તાલુકાના એક પ્રગતિશીલ ખેડૂતે દવા છંટકાવ માટે મજૂરોના કંકાસથી થાકીને આખરે એક દવા છંટકાવ માટે અનોખો પંપ બનાવ્યો છે. ૧૫થી ૨૦ હજારના ખર્ચ સામે ખેડૂત હાલમાં પોતાની ૪૦૦ વીઘા જમીનમાં નિયમિત દવાનો છંટકાવ કરી રહ્યો છે. હાલમાં ખેડૂતો બેટરી સંચાલિત પંપનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે જેની બેટરી વધુમાં વધુ એકથી દોઢ વર્ષ ચાલતી હોય છે. ચરેલ ગામના આ ખેડૂતે બનાવેલા દવા છંટકાવના પંપમાં ટ્રેક્ટરની બેટરી જોડાયેલી હોવાથી લાંબા સમય સુધી ચાલી શકે છે અને ખેડૂતો એક જ દિવસમાં દવાનો સારો એવો છંટકાવ કરી શકે છે.

નવું સંશોધન કરનાર ચરેલના પ્રગતિશીલ ખેડૂત રવિરાજસિંહ જાડેજાએ જણાવ્યું હતું કે, તેમની પાસે ૪૦૦ વીઘા જમીન છે. તેઓ જેમાં મગફળી, કપાસ, જીરું, વરિયાળી અને ચણા જેવા પાકોનું વાવેતર કરે છે.

પાકમાં રોગ આવે ત્યારે સૌથી મોટી સમસ્યા દવાના છંટકાવની સર્જાતી હતી. મોટી જમીન હોવાથી વધારે મજૂરોની જરૃરિયાત વચ્ચે એક દિવસની દવા છંટકાવની રૃપિયા ૩૦૦ મજૂરી આપવા છતાં પણ મજૂરો ન મળતા હોવાથી કેટલીક વાર સમયસર દવાનો છંટકાવ ન કરતા ખેતીમાં મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડતો હતો. આખરે તેમણે જાતે જ આ સમસ્યા નાથવાનો નિર્ણય લઇ દવા છંટકાવનો આધુનિક પંપ બનાવવાનો પ્રયોગ શરૃ કર્યો હતો. જેમાં તેમની પાસે ટ્રેક્ટરની બેટરી, બળદ, લોખંડની પાઇપ વગેરે ઉપલબ્ધ હોવાથી આખરે તેમને તેમની સૂઝબૂઝ પ્રમાણે પંપ બનાવવાની શરૃઆત કરી હતી. જેમાં  રૃપિયા ૧૦થી ૧૫ હજાર જેટલો ખર્ચ આવ્યો હતો, પરંતુ ૪૦૦ વીઘા જમીનમાં દવા છંટકાવ સામે તેમના માટે આ ખર્ચ પાશેરામાં પૂણી સમાન હતો. આજે તેઓ આ પંપથી પોતાની જમીનમાં દવાનો છંટકાવ કરી રહ્યા છે. પંપ બનાવવા માટે તેમણે ૪૫ લિટરના ત્રણ કેરબાનો ઉપયોગ કર્યો છે. બેટરી સાથે સ્વયંસંચાલિત મોટર જોડીને ખેતરમાં આરામથી એક જ માણસ બળદો થકી દવાનો છંટકાવ કરી શકે છે. આ અંગે રવિરાજસિંહે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, ખેડૂતો આ પ્રકારનો પંપ બનાવી ભાડે પણ ફેરવી શકે છે. દવા છંટકાવ કરનાર મજૂર રૃપિયા ૩૦૦ દરરોજ માટે લેતા હોય છે. સામે આ પંપથી સમય સાચવવાની સાથે દવાનો પણ યોગ્ય છંટકાવ થાય છે. કેરબામાં ૯ પંપની દવા એક સાથે જ બનતી હોવાથી એક જ માત્રાની દવાનો છંટકાવ ખેતરમાં થાય છે. આમ ખેડૂત માટે આ પંપ લાભકારી સાબિત થયો છે. રાજ્યમાં દિવસેને દિવસે ખેતઓજારોનું બજાર વિકસી રહ્યું છે, અવનવા ખેતઓજારો બજારમાં આવી રહ્યા છે ત્યારે ખેડૂતોએ જાતે સૂઝબૂઝથી તૈયાર કરેલા ખેતઓજારો ખેડૂતોની ખેતી પ્રત્યેનો લગાવ અને સંશોધનાત્મક પ્રવૃતિને દર્શાંવે છે. રાજ્યમાં ખેતઓજારોમાં સૌથી વધુ વેચાણ ટ્રેક્ટરોનું થાય છે. ત્યારબાદ રોટાવેટર, થ્રેસર જેવા સાધનોનો સમાવેશ થાય છે.

સંપર્ક ઃ ૯૮૨૫૦ ૪૮૨૦૨

published in Gujarat leading agriculture news paper Agro sandesh..

અફીણઃ ન કરવા જેવી ખેતી

દુનિયામાં જો ન કરવા જેવી કોઇ ખેતી હોય તો તે અફીણની છે. સરકારો ખેતીના વિકાસ માટે અનેક પ્રકારની સહાયોની જાહેરાતોની બૂમરાણ કરે છે પણ આ એક માત્ર ખેતી એવી છે જે ભૂલથી પણ ખેડૂત કરે તો જેલના સળિયા પાછળ ધકેલાઇ જાય છે. અમેરિકાએ અફીણની ઉત્પાદન અને તસ્કરી કરતા ગણાવેલા પ્રમુખ દેશોમાં ભારતનું પણ સ્થાન છે. અફધાનિસ્તાનને અફીણની ખાણ કહેવામાં આવે છે. કારણ કે, ૯૦ ટકા જથ્થાનું ઉત્પાદન માત્ર અફધાનિસ્તાનમાં જ થાય છે. અફીણની ખેતી અફધાનિસ્તાનના આતંકવાદીઓને મનીપાવર પૂરો પાડવામાં સૌથી મોટું હથિયાર બની ગયું છે. હવે સમય એવો આવી ગયો છે કે, તાલિબાનને ખતમ કરવો હશે તો પૈસારૃપી ઝાડ ગણાતી અફીણની ખેતીને બંધ કરાવવી પડશે. યુનોના અંદાજ પ્રમાણે અફધાનિસ્તાનનો અફીણનો ર્વાિષેક કારોબાર ૩.૪થી ૪.૬ અબજ અમેરિકી ડોલર છે. પરિણામે આતંકવાદીઓની સંખ્યા દિવસે ન વધે તેટલી રાત્રે વધતી જાય છે. બ્રિટીશ નિષ્ણાતોના મતે તાલીબાનો અફિણના ધંધામાં જ વર્ષે ૧૦૦ મિલિયન ડોલર કમાણી કરે છે.

પ્રથમ અફિણ વિગ્રહ ૧૮૩૯ થી ૧૯૪૨ વચ્ચે બ્રીટીશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની અને ચીનના કિંવીગ  સામ્રાજ્ય વચ્ચે થયું હતુંઃ અફીણથી ભારતના વિદેશ વિભાગને લગભગ ૩૦૦ મિલિયનની કમાણીનો અંદાજઃ ઉત્તર પ્રદેશના ગાઝિયાપુરમાં ૧૫૦ વર્ષ જૂની ગાઝિયાપુરમાં ફેક્ટરીઃ મંદસોરમાં અફીણની વધતી જતી ખેતી ભારત માટે ચિંતાજનક

  

અફઘાનિસ્તાન અફિણનું સૌથી મોટું ઉત્પાદક

અફધાનિસ્તાન અફીણનું સૌથી મોટું ઉત્પાદક અફધાનિસ્તાનનો યુદ્ધગ્રસ્ત દક્ષિણપ્રાંત હજુપણ દુનિયાના સૌથી મોટા અફીણના ઉત્પાદક તરીકે ઓળખાય છે. અહીં થનારી અફીણની ખેતી તાલીબાનો માટે આવકનું મુખ્ય સાધન છે. અફધાનિસ્તાનના હેલમંદ પ્રાંતને પણ અફીણનો ગઢ કહેવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે તાલિબાનના કબજાવાળા અફધાનિસ્તાનમાં અફિણની મોટાભાગની ખેતી થાય છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રની સંસ્થાના નારકોટિક્સ કંટ્રોલ બોર્ડે એવો દાવો કર્યાે હતો કે, અફધાનિસ્તાનમાં અફીણની ૫૦ હજાર હેક્ટરમાં થતી ખેતીને રોકવા પ્રયાસ કર્યેા હતો પરંતુ માત્ર સુરક્ષાના કારણોસર માત્ર ૫૪૮૦ હેક્ટરમાં જ સફળતા મળી હતી.

તાલિબાનને વર્ષે ૨૦૦૦ કરોડની કમાણી

સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સંધના અપરાધ કાર્યાલયના અહેલાવો અનુસાર અફદાનિસ્તાનમાં અફીણની ખેતીના ગેરકાયદે ધંધા પર તાલીબાનો દ્વારા લાગતા ફરજિયાત ટેકસથી તેમને વર્ષે ૧૫૦૦થી ૨૦૦૦ કરોડની કમાણી થાય છે. અફીણની ખેતી યુએનનો રિપોર્ટ પણ એ જણાવે છે કે, અફધાનિસ્તાનમાં ૨૦૦૫માં ૨.૫૭ લાખ એકરમાં, ૨૦૦૬માં ૪.૦૭ લાખ એકરમાં,૨૦૦૭માં ૬.૧૦લાખ એકરમાં વાવેતર થયું હતું. જ્યારે ૨૦૦૮માં ૭,૭૦૦ટન અફીણનું ઉત્પાદન થયું હતું. જે ૨૦૦૭માં ૮૨૦૦ ટન કરતાં માત્ર ૬ ટકા ઓછું હતું ૨૦૦૮માં અફિણનું ઉત્પાદન કરતા ૩૪ પ્રાંન્તોમાંથી અફીણની પાંચ પ્રાંન્તોએ ખેતી બંધ કરી હોવાના પણ દાવા કરાયા હતા.

મેક્સિકોમાંથી રૃ. ૭૦૦ કરોડનો જથ્થો પકડાયો હતો

મેક્સીકોમાં માદક દ્વવ્યોની એમાંયે ખાસ કરીને અફીણની ખેતીની હેરાફેરી મોટા પ્રમાણમાં થાય છે. મેક્સીકોમાં થોડા વર્ષેા પૂર્વે ૧.૨ ચોરસ કિલોમીટર એટલે ૩૦૦ એકરમાં ફેલાયેલું એક ખેતર લશ્કરની ટુકડીના પેટ્રોલીંગમાં ઉત્તરના બાજા કોલોફોનિયા વિસ્તારમાંથી મળી આવ્યું હતું. જેની બજાર કિંમત ૭૦૦ કરોડથી પણ વધુની થતી હતી. કોલર્ફોિનયાની ઉત્તરી સરહદે આવેલા આ ખેતરને પ્લાસ્ટિકની ચાદર નીચે ઢાંકી દેવામાં આવ્યું હતું. જેથી હવાઇમાર્ગે પણ તપાસ કરાય તો પમ તે હાથમાં ન આવે અને તેની આજુબાજુગીચ ઝાડીઓ હતી.

વિશ્વના કયા કયા દેશોમાં અફીણની ખેતી..

અફીણની ખેતીમાં અફધાનિસ્તાન વિશ્વમાં મોખરે છે. ત્યારબાદ મ્યાનમાર, લાઓસ, મેક્સીકો, કોલમ્બીયા,બહામાસ, ભારત, પાકિસ્તાન, બોલીવીયા, કોસ્ટારિકા, ડોમિનિક રિપબ્લીકન, ઇક્વાડોક, ગ્વાટેમાલા, હૈતી, હોંડુરસ, જમૈકા, નિકારગુઆ, પનામા, પેરૃ અને વેનેઝુએલા જેવા દેશોમાં થાય છે. મેક્સીકોમાં તો એટલી હદે પરિસ્થીતી ખરાબ છે કે, નશીલા પદાર્થોની તસ્કરી અને તેની સાથે સંડોવાયેલી હિંસામાં અનેકના મોત થઇ ચૂક્યા છે.

અફીણની ખેતીમાં મધ્યપ્રદેશના મંદસોર જિલ્લાનો દબદબો

ભારતમાં ઉત્તર પ્રદેશ, મધ્યપ્રદેશ અને રાજસ્થાનમાં અફીણની ખેતી થાય છે પણ દેશમાં ઉત્પાદીત થતા કુલ અફીણનો બે તૃતિયાંશ હિસ્સો એકમાત્ર મંદસોર જિલ્લાનો હોય છે. મંદસોરમાં રાત પડતાં જ અફીણમાંથી બનતાં હેરોઇન, બ્રાઉન સુગર અને કોકીનના પદાર્થેા સાથે સંકળાયેલા ગેંન્ગસ્ટરોના ધાડેધાડા મંદસોર જિલ્લામાં ઉતરી પડે છે. મંદસોરમાં પોપીનો પાક લેતા ૩૫ હજાર ખેડૂતોમાંના મોટાભાગના ખેડૂતો પાસે અફીણની ખેતી કરવાના પરવાના છે. અફીણના ખેડૂતોને સરકાર કિલોના માત્ર રૃ.૧૨૦૦ આપવાની વાત કરે છે ત્યાં ડ્રગ માફિયા ખેડૂતો પાસેથી તેના દસ ગણા ભાવે અફિણની ખરીદી કરે છે. ડ્રગ માફિયાઓ પોતાના ગેરકાયદે ધંધા માટે મંદસોરની કંગાળ આદિવાસી જાતીના કંજારના લોકોનો ઉપયોગ કરે છે.

આદીવાસીઓ અફીણ માટે હિંસા પર પમ ઉતરી આવે છે. અને ખેડૂતોની હત્યા કરતાં પણ અચકાતા  નથી. હવે ધીમેધીમે  મંદસોર જિલ્લામાં પણ અફિણની ખેતી વધી રહી છે.

વિશ્વમાં મંદસોરનું અફિણ ઉત્તમ, અમેરિકામાં મોટાપાયે નિકાસ

અફીણની ખેતી મંદસોરમાં વધી રહી હોવાનું મુખ્ય કારણ એ પણ છે કે, વિશ્વમાં મંદસોરમાં થતા અફિણની તુલના શ્રેષ્ઠમાં ગણાય છે. જેથી અમેરિકાની ફાર્માસ્યુટિકલ કંપનીઓ મોટાભાગનું અફિણ બારોબાર ખરીદી લે છે. જીવન રક્ષક દવાઓ અને અન્ય ઔષધોમાં મંદસોરનું જ અફીણ વપરાય છે કારણ કે અફિણની ગુણવત્તા ધણી સારી હોવાની સાથે ખેડૂતો પોપીના પળમાંથી રસ કાઢવાની પંરપરાગત પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરે છે. જેમાં ફળને બે બાજુથી દબાવીને રસને બહાર કાઢવામાં આવે છે. જેમાં ત્રણથી ચાર સપ્તાહનો સમય નીકળી જાય છે.

ઓસ્ટ્રેલીયામાં પણ ભારત જેટલી જ ખેતી થાય છે. પણ ઓસ્ટ્રેલીયમાં પોપીના છોડને મૂળમાંથી મશીનથી કાપી લેવાની પદ્ધતિ છે. પરિણામે ડાળી જે દવાઓની બનાવટમાં ઉપયોગી હોય છે તે કપાઇ જવાથી અમેરિકામાં ભારતનું જ અફિણનો ઉપયોગ  વધારે થાય છે.

મંદસોરમાંથી ગેરકાયદે કારોબાર રૃ. ૨૦૦ થી ૩૦૦ કરોડનો

મંદસોરમાં પરવાનેદાર ખેડૂતોએ હેક્ટરદીઠ ફરજિયાત ૫૦ કિલો અફીણનો જથ્થો સરકારનેં વેચવો પડતો હોય છે બાદમાં એક હેક્ટરે એક કિલો પણ વધારે ્ફીણનું ઉત્પાદન થાય તો ખેડૂતો ગેરકાયદે રીતે અફિણ માફિયાઓને વેચી દેતા હોય છે. નાર્કેાટીક્સ વિભાગના તારણ મુજબ એક હેક્ટરે ૬૦થી ૮૦ કિલોગ્રામ સુધીનો પાક પણ મેળવી શકાય છે. આમ ઘણા બધા ખેડૂતો સરકારને ફરજિયાત પણે ૫૦ કિલો અફીણ વેચ્યા બાદ પણ વઘારે ભાવે બાકી અફિણ વેચી શકે છે. જેનો ગ્રકાયદે આંક ૨૦૦થી ૩૦૦ કરોડને પણ પાર કરી જાય છે.

અફિણ માટે પ્રથમ યુદ્ધચીન અને બ્રિટન વચ્ચે થયું હતું

પ્રથમ અફિણ વિગ્રહ ૧૮૩૯ થી ૧૯૪૨ વચ્ચે બ્રીટીશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની અને ચીનના કિંવીગ સામ્રાજ્ય વચ્ચે થયું હતું. જેમાં અંગ્રેજો મોટાપાયે અફિણની આયાત કરતા હોવાથી ચીનની મોટાબાગની પ્રજા અફિણની બંધાણી થઇ ગઇ હતી. દરિમયાન ૧૮૩૯માં ચીની સરકારે અંગ્રેજોના કેંટોન ખાતે આવેલા ગોંડાઉનો કબજે લઇ લીધા હતા. પરિણામે અંગ્રેજોએ નૌ સેનાના એક દળને મોકલી આપી યુદ્ધ જાહેર કરી  દેતાં ચીનનો પરાજય થયો હતો. જેમાં વધુ પાંચ બંદરો પર વેપાર કરવાની પરવાનગી આપવી પડી હતી. બાદમાં ૧૮૫૬માં ચીન સામે બ્રીટને યુદ્ધ જાહેર કરી દેતાં તેમાં બ્રિટનનો ફાંસે પણ સાથે આપતાં આખરે ચીને બીજી વાર પરાજય સહન કરવો પડયો હતો.

ભારતમાં અફિણની સરકારી ફેક્ટરી ગાઝિયાપુરમાં

ઉત્તરપ્રદેશના ગાઝીયાપુરામાં ૧૫૦ વર્ષ જૂની સરકારી ફેક્ટરી છે. જેમાં પોશડોડામાંથી અફીણને કાઢવામાં આવે છે. મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન અને ઉત્તર પ્રદેશ અફીણના મુખ્ય ઉત્પાદક રાજ્યો હોવાથી ગ્લાલિયરમાં નાકોટિક્સ ડિપાર્ટમેન્ટની મુખ્ય ઓફિસ આવેલી છે. જ્યાં બ્રિટીશ શાસનથી અફિણનું ઉત્પાદન થાય છે.ઉત્તર પ્રદેશના ગાઝીપુર અને મધ્યપ્રદેશના નીમ્બુચમાંથી દર વર્ષે અમેરિકા, જાપાન ઇંગ્લેન્ડ અને ફ્રાન્સમાં અફીણનું રો મટીરીયલ એક્સપોર્ટ થાય છે. પરિણામે ભારતના વિદેશ વિભાગને લગભગ ૩૦૦ મિલિયનની કમાણી થાય છે.

ગુજરાતમાં પોસ ડોડાના વહેપારી

ગુજરાતમાં અફીણ જેમાંથી મેળવાય છે તે પોશ ડોડાની ખેતી પર પ્રતિબંધ છે. એટલે રાજસ્થાન અને મધ્યપ્રદેશમાંથી પોષડોડા અને અફીણ મેળવી સત્તાવાર લાઇન્સધારકોને અફીણ કાઢી લીધા બાદ પોશ ડોડા અપાય છે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર દેશમાં ૧૨ લાખ બંધાણી સામે ગુજરાતમાં ૨૮ હજાર હતા હવે ધીમેધીમે આ આંક ઘટી રહ્યો છે. ગુજરાતમાં આ લાયસન્સ ધારકો મુખ્યત્વે સુરેન્દ્રનગર, બનાસકાંઠા અને પાટણ જિલ્લાના છે.
published in Gujarat leading agriculture news paper Agro sandesh..